Κορφιάτικοι Θρύλοι – μέρος ε΄

Η μάχη των Δουκάδων

            Στις αρχές του 15^ου αιώνα λέγεται πως στα νότια ριζά του Κράτσαλου η ντόπια πολιτοφυλακή συνεπικουρούμενη από τσου Βενετσιάνους ήρθε στα… σπαθιά με μια δύναμη Γενοβέζων. Σύμφωνα με τις λαϊκές δοξασίες εκείνη την εποχή αποβιβάστηκαν Γενοβέζοι επιδρομείς στην βορειοδυτική πλευρά του νησιού με σκοπό να πολιορκήσουν το Αγγελόκαστρο. Ξεκίνησαν από τα εύκολα λεηλατώντας τη μονή τση Παλαιοκαστρίτσας και στη συνέχεια κίνησαν για την ενδοχώρα. Απ’ ότι φαίνεται όμως δεν τα υπολόγισαν σωστά. Κάπου όξω από τσου Δουκάδες, στην τοποθεσία Κριτσίλλα, μια δύναμη ντόπιων ποπολάρων πολιτοφυλάκων τους είχε ετοιμάσει μια… γενναιόδωρη τελετή υποδοχής. Το μενού φυσικά θα περιλάμβανε τις τυπικές σπεσιαλιτέ της εποχής, δηλαδή σπαθιά, βέλη και ακόντια. Η μάχη που επακολούθησε ήταν σφοδρή. Οι επιτιθέμενοι τα βρήκαν σκούρα και αδυνατούσαν να κάμψουν την αντίσταση των αμυνόμενων. Τελικά πάνω …στου μακελειού την άψη… οι Γενοβέζοι αναφώνησαν το φημισμένο «Αυτό είναι κράτος άλλο!» σε σπαστά ελληνικά (!) και το έβαλαν στα πόδια. Έτσι λέει βαφτίστηκε και ο παρακείμενος ορεινός όγκος Κράτσαλο (κράτος άλλο). Τέλος, οι νεκροί της μάχης θάφτηκαν στην τοποθεσία Μνήματα, ενώ το γεγονός έμεινε γνωστό, στην τοπική παράδοση, ως η μάχη των Δουκάδων ή η μάχη του Κριτσίλλα. Αυτά με τον θρύλο. 

Στην τοποθεσία Κριτσίλλα, με απόφαση της πλαιοψηφίας της Τοπικής Κοινότητας Δουκάδων, αναρτήθηκε επιγραφή στο σημείο όπου έγινε, σύμφωνα με την παράδοση, η μάχη των Δουκάδων (φωτό Σ. Μουμούρης).

Συνήθως όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά έτσι και η παραπάνω ιστορία έχει αληθινό υπόβαθρο. Ανατρέχοντας στις πηγές θα δούμε ότι κατά το 1403 ο Γενοβέζικος στόλος έπλεε στα νερά της ανατολικής Μεσογείου, υπό την ηγεσία του Γάλλου Boucicaut (Jean II Le Maingre, στρατάρχης και διοικητής της Γένοβα). Η κίνηση αυτή ανησύχησε τους Βενετσιάνους οι οποίοι έσπευσαν να προστατεύσουν τις κτήσεις τους. Έτσι και στην Κέρκυρα, έθεσαν σε συναγερμό την τοπική φρουρά και ενίσχυσαν την άμυνα της στέλνοντας βαλλιστάριους (στρατιώτες χειριστές φορητής βαλλίστρας – δημοφιλέστατο και διαδομένο όπλο της εποχής). Όχι άσκοπα αφού σύμφωνα με τον Marmora κάπου το φθινόπωρο του 1403 ο Boucicaut επιτέθηκε κατά του Αγγελοκάστρου. Τα προληπτικά μέτρα όμως αποδείχθηκαν αποτελεσματικά. Η επίθεση αναχαιτίστηκε και οι Γενοβέζοι αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν. Το γεγονός επιβεβαιώνεται και από άλλες πηγές, οπότε είναι σχεδόν σίγουρο ότι αυτή η μάχη είναι πραγματικό συμβάν. Όμως λεπτομέρειες για τη σύγκρουση και την έκτασή της δεν γνωρίζουμε. Όπως και να έχει το γεγονός διασώθηκε στη συλλογική μνήμη φτάνοντας ως τις μέρες μας με την μορφή θρύλου.

Σίγουρα ο μύθος δεν είναι ασφαλές μέσο για την εξαγωγή συγκεκριμένων πληροφοριών και λεπτομερειών. Δεν ξέρουμε πότε και πως διαμορφώθηκε ή κατα πόσο ταυτίζεται με την πραγματικότητα. Για παράδειγμα, το γεγονός της αναφώνησης της γνωστής φράσης είναι ιδιαίτερα αμφίβολο και κατ’ επέκταση το ότι αποτέλεσε έμπνευση για την ονομασία του γειτονικού ορεινού όγκου Κράτσαλο, αφού αυτό οφείλει την ονομασία του στο φέουδο Caracciolo. Απ’ την άλλη όμως η τοποθεσία Κριτσίλλα (άσχετη με το Κράτσαλο) είναι υπαρκτή και βρίσκεται γύρω στα 20μ από το σχολείο των Δουκάδων. Επίσης η τοποθεσία Μνήματα, κοντά στους Δουκάδες, απανταται σε συμβολαιογραφική πράξη του νοτάριου Αρσένιου Αλεξάκη το 1515, "..εις την περιοχήν και διακράτησιν χωρίου των Δουκάδων, λεγάμενα εις τα Μνήματα εις τα Παλιομαντριά...". Το τοπωνύμιο σώζεται ως τις μέρες μας και μάλιστα προ δυο δεκαετιών, κατά τη διάρκεια εκσκαφών, βρέθηκαν ομαδικοί τάφοι εκεί. Βέβαια, ελλείψει περαιτέρω στοιχείων δεν μπορούμε να την συνδέσουμε με απόλυτη σιγουριά με τον τελευταίο τόπο κατοικίας των πεσόντων της μάχης. Δεν παύει όμως να αποτελεί μια επιπλέον ένδειξη...

Το φευγαλέο κόνισμα

            Εκεί στα μέρη του Κράτσαλου βρίσκεται, χτισμένο στην άκρη ενός γκρεμού, το ξωκλήσι του Άη Συμιού. Η φολκλορική παράδοση μας αφηγείται πως ανήκε στο παρακείμενο, εξαφανισμένο σήμερα, χωριό των Μάμαλων και χτίστηκε κατόπιν υποδείξεως από τα θεία, όπως συνήθως λέγεται για τουε ναούς. Η ιδιαίτερη τοποθεσία του πάντως σίγουρα ενισχύει αυτήν τη μυθική αύρα που το περιβάλλει.

Ο Άη Συμιός και στο βάθος οι Λιαπάδες

            Λέγεται λοιπόν, πως κάποια φαμίλια που πάντρεψε την κόρη της, έδωκε για προίκα μια εικόνα του Αγίου Συμεών. Η εικόνα όμως φαίνεται ότι δεν ήταν ευχαριστημένη στο νέο της σπιτικό. Ως δια μαγείας επέστρεψε μοναχή της στην αρχική της θέση στο κονοστάσι τση φαμίλιας της νύφης. Τη γύρισαν στο σπιτικό της νύφης αλλά αυτή πάλι επέστρεψε στο κονοστάσι. Κάποια στιγμή λοιπόν η εικόνα μάλλον βαρέθηκε τα πήγαινε έλα και χάθηκε εντελώς. Τελικά εντοπίστηκε μετά από κάμποσο χρονικό διάστημα σε ένα ειδυλλιακό σημείο στο οποίο και χτίστηκε το ξωκλήσι του Άη Συμιού.

            Υπάρχει όμως και άλλος θρύλος σχετικός με το ξωκλήσι. Αυτός αναφέρει πως μια φορά και έναν καιρό κάποιες γυναίκες από τσου Λιαπάδες βγήκαν στην εξοχή να μαζέψουν ξύλα. Καθώς προχωρούσαν παρατήρησαν ένα φως που τρεμοέπαιζε κάπου μακριά. Αυτό τους κίνησε την περιέργεια γι’ αυτό και πήγαν προς το μέρος του να δουν τι είναι. Εκεί βρήκαν την εικόνα του Αγίου Συμεών και την πήγαν σπίτι τους. Η εικόνα φαίνεται πως, όπως και στον άλλο μύθο, προτιμούσε την μοναξιά και με μαγικό τρόπο γύρισε στο σημείο που την βρήκαν. Οι χωρικοί το ερμήνευσαν αυτό ως θεϊκό σημάδι και μην θέλοντας να πάνε κόντρα στην βούληση του Θεού έχτισαν μια εκκλησία στο σημείο που βρέθηκε για να την στεγάσουν.

            Τέλος, η παράδοση μιλά και για ένα θαύμα που συντελέστηκε κατά το χτίσιμο του ναού. Ένας άνθρωπος πήγε να κεράσει τους μαστόρους που έχτιζαν τον ναό αλλά παραπάτησε ο τσαμένος και έπεσε στον γκρεμό μαζί με τον δίσκο με τα ποτά. Όμως βγήκε απολύτως σώος από την πτώση και ούτε τα ποτά χύθηκαν, αποδεικνύοντας…. πως οι Radiohead σφάλουν όταν λένε ότι …η βαρύτητα νικά πάντα….

Οι καμπάνες τ’ Άη Νικόλα του Κρούτσουλου

Αφού μιλήσαμε για Κράτσαλο ας πούμε και για Κρούτσουλο. Συγκερκιμένα για μύθους που έχουν σχετιστεί με τις καμπάνες του ναού του Άη Νικόλα του Κρούτσουλου, που βρίσκεται στην περιοχή της Δασιάς.

Ο ένας μιλάει για κάποιον κόντε που έμενε στη Κορακιάνα και είχε την ατυχία να αιχμαλωτιστεί από πειρατές. Τελικά μετά από κάποια χρόνια και με τα χίλια ζόρια κατάφερε να απελευθερωθεί. Ως δείγμα ευγνωμοσύνης προς τον Άη Νικόλα έφερε τάμα στον ναό αυτές τις καμπάνες.

Ο άλλος λέει ότι οι καμπάνες κλάπηκαν τρεις φορές αλλά ώ του θαύματος, ξαναγυρνούσαν πάλι στην θέση τους. Την πρώτη φορά κλάπηκαν από πειρατές. Οι καμπάνες όμως, σαν ξανοίχτηκε στην θάλασσα το πλεούμενο, άρχισαν να χτυπούν μόνες τους! Το αποτέλεσμα ήταν να χεστούν πάνω τους οι πειρατές και να τις επιστρέψουν άρον άρον στην θέση τους φοβούμενοι την θεϊκή οργή. Την δεύτερη κλάπηκαν και βρέθηκαν λέει σε παζάρι της Βενέτσια. Εκεί τις αναγνώρισε ο κόντες Νικόλαος Θεοτόκης σε κάποιο από τα ταξίδια που έκανε στην πρωτεύουσα της Γαληνοτάτης. Δίχως να το σκεφτεί τις αγόρασε και τις επέστρεψε έτσι στην Κέρκυρα. Στην τρίτη κλοπή εμπλέκεται και το ασέδιο του 1537. Οι Τούρκοι ως γνωστόν ρήμαξαν τσου Κορφούς σκοτώνοντας, αιχμαλωτίζοντας και λεηλατώντας. Ο θρύλος αναφέρει ότι ανάμεσα στους αιχμαλώτους ήταν ο Αλέξανδρος Νικολάου Θεοτόκης (λες ο γιός του προαναφερόμενου Θεοτόκη;) από το υποστατικό της Κρεβατζούλας. Ο Άλεξ λοιπόν κατέληξε στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής όπου τον αγόρασε ένας άρχοντας μαζί με τις εν λόγω καμπάνες που είχαν παρθεί ως λάφυρα. Έτσι ο Αλέξανδρος από κόντες γίνηκε υπηρέτης. Έμεινε σε αυτό το πόστο για πολλά χρόνια …στης Ανατολής τα μέρη… και η μόνη του παρηγοριά ήταν ο γνώριμος ήχος από τις καμπάνες του. Τελικά τον βρήκαν οι δικοί του οι οποίοι έσπευσαν να εξαγοράσουν την ελευθερία του και μάλιστα ο Ανατολίτης άρχοντας ως ένδειξη γενναιοδωρίας του επέστρεψε και τις καμπάνες του. Έτσι ο Άλεξ γύρισε στην Κέρκυρα και οι καμπάνες ξαναμπήκαν στην θέση τους.

Πηγές

• Η Κέρκυρα και τα Ηπειρωτικά παράλια στα τέλη του Μεσαίωνα (1386-1462) - Σ. Ασωνίτης
• Οι πράξεις του νοτάριου Δουκάδων Κέρκυρας Αρσένιου Αλεξάκη (1513-1516) - Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Ελληνικού Δικαίου, τόμος 34
• Ήθη, έθιμα και παραδόσεις της Βόρειας Ορεινής Κέρκυρας - Μωραΐτης Μενέλαος
• http://corfubee.wordpress.com/
• http://www.corfufeakes.gr/
• Ντόπιοι
• Οι χρησιμότατες πληροφορίες του κ. Σ. Μουμούρη.