Σκούτζικας

....Μην πλησιάσεις εκει χάμου θα σε τσιμπήσει ο σκούτζικας!.... Αυτή ήταν μια από τσι φαεινές και εντελώς αβάσιμες συμβουλές που έδιναν οι γερόντοι και οι γριές στα τζόβενα που έπαιζαν ανέμελα στην εξοχή τση μέσης Κέρκυρας. Εντάξει θα μου πεις και που να ξερε η νόνα ότι τα μόνα που κινδυνεύουν από τον σκούτζικα είναι κάποια έντομα. Έτσι τση τα παν οι προηγούμενες γενιές έτσι τα λέει και αυτή. Τι να κάτσει να ψάχνει τωρα. Αυτή δεν θα ψάξει αλλά μπορούμε να ψάξουμε εμείς. Να ναι καλά το ίντρενε που πέρα από τσι μαλακίες του, μας δίνει και χρήσιμες πληροφορίες. Ας δούμε λοιπόν ποιός είναι αυτός ο σκούτζικας.

My name is Stellio, Laudakia Stellio

Η Μεγαλειότης αυτοπροσώπως (Κανένα ζώο δεν υπέστη κακομεταχείριση κατά τη λήψη της φωτογραφίας. Ο σκούτζικας αυτοπαγιδεύτηκε και μόλις έγινε αυτό αντιληπτό φωτογραφήθηκε, που να ξαναβρεις τέτοια ευκαιρία, ταχύτατα και αφέθηκε άμεσα ελεύθερος).

Θα αρχινίσουμε με την συστηματική του ταξινόμηση. Ανήκει σε ένα είδος σαύρας με την επιστημονική ονομασία Laudakia stellio (stellio από το λατινικό stella = άστρο) (ή Agama stellio) το οποίο περιλαμβάνει διάφορα υποείδη και απαντάται στην Νοτιοδυτική Ασία, Βορειοανατολική Αφρική και Ελλάδα. Στην Ελλάδα ζουν τα υποείδη Laudakia stellio stellio και Laudakia stellio daani. Αυτά τα βρίσκουμε στα πέριξ της Θεσσαλονίκης (Χαλκιδική κλπ) και σε κάποια νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου.

Για να δούμε και κάποια χαρακτηριστικά του θα πούμε ότι μπορεί να φτάκει τα 30 εκατοστά σε μήκος (μαζί με την ουρά) ενώ διαθέτει και την ικανότητα να αλλάζει χρώμα αναλόγως τη διάθεση του (καφέ, γκρί κλπ). Επιδίδεται στην γεννετήσια πράξη δύο φορές τον χρόνο και η σκουτζικίνα γεννά 6-10 αυγά σε κάθε γέννα. Το διαιτολόγιο του περιλαμβάνει έντομα αλλά και φυτικές τροφές. Φωλιάζει κυρίως σε πετρώδη και ξηρά μέρη. Το καλοκαίρι απολαμβάνει να λιάζεται κάτω απ’ τον ήγιο πάνω σε βράχους, δέντρα ή τοίχους στα οποία σκαρφαλώνει εύκολα μιας και είναι επιδέξιος αναρριχητής. Το χειμώνα κλείνεται σπίτι του και σπανίως τον βλέπει κανείς. Είναι εντελώς ακίνδυνο και τρομερά δειλό ζωάκι, βρισκόμενο σε διαρκή ετοιμότητα να κρυφτεί στην πιο κοντινή σχισμή βράχου ή τοίχου, αν τον πλησιάσει κάποιος εν δυνάμει κίνδυνος ή περίεργος.

Σε άλλες περιοχές της Ελλάδος είναι γνωστός με το όνομα Δράκος, Κασιδιάρης, Κουρκούταβλος, Κουρκουτάς, Κουρκούδιαλος (στην Σάμο).

Αξίζει επίσης να τονίσουμε ότι ο σκούτζικας περιλαμβάνεται στα προστατευόμενα είδη της ελληνικής πανίδας, βάσει του προεδρικού διατάγματος 67/1981 (ΦΕΚ 23/Α, 30-1-1981) και της κοινοτικής οδηγίας 92/43 της 21/5/1992, για τη διατήρηση των φυσικών ενδιαιτημάτων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας.  

Ο σκούτζικας στην Κέρκυρα

Αθρώποι, πιτσούνια, φυτά και σκούτζικες συνθέτουν το έμψυχο υλικό τση Σπιανάδας (φωτό ευγενική χορηγία του αναγνώστη Π.Ε.Δημητριάδη).

Ο σκούτζικας που συναντάμε στην Κέρκυρα είναι ο Laudakia stellio stellio. Το όνομα σκούτζικας δεν γνωρίζουμε πότε του αποδόθηκε και από που βγαίνει. Εντοπίζεται στην περιοχή Μέσης και ιδίως στις περιοχές γύρω από τη λιμνοθάλασσα Χαλικιοπούλου και το όρος των Αγίων Δέκα. Μπορείτε να τον δείτε κυρίως τους ηλιόλουστους μήνες να λιάζεται, συνήθως παρέα με άλλους σκούτζικες, σε πέτρινους τοίχους, στέγες, βραχώδεις περιοχές και σε κουφάλες ελαιόδεντρων.

Υπάρχει και ένα μυστήριο σχετικά με την παρουσία του σκούτζικα στην Κέρκυρα. Μιας και το είδος αυτό απαντάται σε συγκεκριμένες περιοχές της Ελλάδος που δεν συνδέονται γεωγραφικά μεταξύ τους είναι άξιο απορίας το πως βρέθηκε εδώ. Έχουν προταθεί διάφορες θεωρίες για την προέλευσή του, χωρίς τεκμηρίωση όμως. Η μια θεωρία θέλει να ήρθε στην Κέρκυρα επί Αγγλοκρατίας. Είτε τον μετέφερε εδώ κάποιος βρετανός φυσιοδίφης, είτε ήρθε ως λαθρεπιβάτης σε κάποιο καράβι που μετέφερε τις προμήθειες ζωoτροφών του Αγγλικού στρατού. Η άλλη θεωρία πάει πίσω στα αρχαία χρόνια και βασίζεται στην υπόθεση ότι ο σκούτζικας κατα πάσα πιθανότητα εισήχθη από το νησί της Δήλου. Αυτό μπορεί να έγινε εσκεμμένα (γιατί;) ή ακούσια ως λαθρεπιβάτης σε κάποιο πλοίο. Οι υποστηρικτές της τελευταίας άποψης χρησιμοποιούν ως επιχείρημα το γεγονός ότι ο σκουτζικάς απαντάται κυρίως γύρω από την λιμνοθάλασσα Χαλικιοπούλου που στα αρχαία χρόνια χρησιμοποιούνταν ως λιμάνι (Υλλαϊκός λιμένας). Πάντως η πρώτη επιστημονικά τεκμηριωμένη παρατήρηση του σκούτζικα στα Ιόνια νησιά έγινε το 1858 στην Κεφαλονιά από τον Erhard.

Το άκακο αυτό ερπετό δυστυχώς το συνοδεύει μια διόλου κολακευτική φήμη στην Κέρκυρα (ίσως και αλλού). Θεωρείται δηλητηριώδες και επικίνδυνο. Μάλιστα η πιο ακραία φήμη που έχει ακουστεί είναι ότι φτύνει το δηλητήριο του (!!!!!). Ούτε κόμπρα να ήταν! Αυτά δεν έχουν καμμία σχέση με την πραγματικότητα. Δεν έχει δηλητήριο, δεν δαγκώνει ανθρώπους και δεν φτύνει. Μια θερμή παράκληση λοιπόν την επόμενη φορά που θα δείτε κάποιο σκούτζικα να λιάζεται σε καμμιά εγιά ή κάνα μαντρότοιχο το καλό που σας θέλω ΜΗΝ ΤΟΝ ΠΕΙΡΑΞΕΤΕ. Είναι εντελώς άκακος και το μόνο που θα κάνει αν τον πλησιάσετε είναι να το βάλει στα πόδια και τίποτα άλλο.
 

Στην φωτό μια παρέα από σκούτζικες απολαμβάνουν τις αχτίδες του ήγιου που ξέφυγαν από τα σύννεφα του Νοεμβριανού ουρανού στην Κέρκυρα, μετά το Πρωτοκύριακο. Η χάλια ποιότητα της εικόνας όφειλεται στο ότι η φωτογράφηση έγινε με ζουμ διότι οι σκούτζικες δεν είχαν τη διάθεση να ποζάρουν στον φακό σε πιο κοντινές λήψεις και έφευγαν τρομαγμένοι. Εκτός αυτού ο φωτογράφος δεν είχε την υπομονή ούτε τα μέσα για να πείσει τα ερπετά ότι δεν αποτελεί κίνδυνο για αυτά, οπότε τ' άφησε στην ησυχία τους.

Πηγές

• Herpetofaunal locality records on the Greek Island of Corfu – TÓTH et al. HERPETOZOA 15 (3/4): 149 – 169, 2002
• http://www.herpetofauna.gr/
• http://www.corfuvisit.net/
• http://en.wikipedia.org/wiki/Laudakia_stellio
• Άρθρο Γ. Ζούμπου στο oldkerkyraphoto blog