Δευτέρα 2 Ιουλίου 2012

Παλαιοχώρα – μέρος β΄


άρθρου συνέχεια.....

Σήμερα όμως ποια είναι η κατάσταση στη χερσόνησο της Παλαιοχώρας? Τι απέγιναν οι δύο ναοί, του Αγ. Νικολάου και του Αγ. Γεωργίου?
Την απάντηση την πήραμε πρόσφατα με την επίσκεψή μας στο χώρο. Η πυκνή βλάστηση με σχίνους, πρίνους, κυπαρίσσια, ελιές, βατσουνιές, βελανιδιές, που σε κάποια σημεία γίνεται αδιαπέραστη, τα χαμένα μονοπάτια που μόνο κάποια απομεινάρια τους υπάρχουν πλέον, το απότομο του εδάφους που στις άκρες γύρω – γύρω προς τη θάλασσα γίνεται επικίνδυνο για κάθε επισκέπτη, δυσκόλεψαν την προσπάθειά μας, όμως είδαμε αρκετά πράγματα, καθώς και τις δύο ερειπωμένες εκκλησίες, για να επιβεβαιωθούν όσα βρήκαμε στις διάφορες γραπτές πηγές που αναφέρονται στην περιοχή.

Εδώ τα λάθη δεν συγχωρούνται.


Η πρώτη ενδιαφέρουσα έκπληξη ήταν τα πολλά ερείπια μικρών κατοικιών ίσως και άλλων κτηρίων με μέτωπο προς την ξηρά, για να είναι προστατευμένα από τους σφοδρούς ανέμους του χειμώνα, εντύπωση μεγάλη όμως μας δημιουργήθηκε και από τις αδικαιολόγητα πολλές σκόρπιες πέτρες, που δείχνουν να είναι φερμένες από αλλού. 

Θεμέλια τοίχων διάσπαρτα στην περιοχή.


Ερείπια, πιθανόν οικίας.


Δεύτερη ευχάριστη έκπληξη ήταν η εύρεση, στην κάπως επίπεδη κορυφή, που όμως έχει πληγεί από τις κατά καιρούς κατολισθήσεις, του ναού του Αγίου Γεωργίου, ενός ναού επτανησιακού τύπου ξυλόστεγης βασιλικής που στέκονται όρθιοι μόνο οι πλαϊνοί τοίχοι και η κόγχη, που όμως βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Τοιχογραφίες? Ούτε κουβέντα να γίνεται, ακόμα και για ασβέστη σε κάποιο έστω σημείο, το δε δάπεδο απλώς δεν υπήρχε, οι σχίνοι και τα πουρνάρια να είναι οι μόνοι πιστοί εδώ και πολλές δεκαετίες, ίσως και αιώνες, περιμένοντας όμως μάταια να σημάνουν οι καμπάνες, που η μνήμη των γηραιότερων κατοίκων των Λακώνων αναφέρει ότι ήταν κρεμασμένες σε κάποιο δέντρο έξω από το ιερό. Οι μεγάλες, για την εποχή, διαστάσεις του 13,70 με 6 μέτρα περίπου  και η ύπαρξη πρόναου, δείχνουν ότι ίσως να έχει υποστεί επεμβάσεις με τον καιρό, που να μην επιτρέπουν την ακριβή χρονολόγησή του, όμως οι αμελέστατα πελεκημένοι λίθοι (αργολιθοδομή) μαρτυράνε ζωή αιώνων στο χώρο. Το περίεργο είναι ότι οι παλαιές γραπτές πηγές και οι γνωστοί κατάλογοι των εκκλησιών δεν μας δίνουν πληροφορίες για τον ξεχασμένο, ερημίτη ναό του Αγ. Γεωργίου.

Το ιερό του Άη Γιώργη.


Ο νότιος τοίχος του Άη Γιώργη με την είσοδο του.

Δέντρα ...οι μόνοι πιστοί εδώ και πολλές δεκαετίες... στο εσωτερικό και τα χαλάσματα του δυτικού τοίχου του ναού.

Χαμηλότερα, πάνω ακριβώς από την άκρη της Αλύπας, σε σημείο με απότομο γκρεμό, βρίσκεται καλά κρυμμένος ο ναός του Αγ. Νικολάου, για τον οποίο δεν μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα πόσο παλιός είναι. Σε αυτόν σώζεται ο ένας τοίχος και η μισή κόγχη του ιερού. Μάλιστα αχνοφαίνονται και κάποιες τοιχογραφίες προς το σημείο που τοποθετείται η εφέστια εικόνα του ναού, που διασώζεται στην ιερά μονή της Υ.Θ. Παλαιοκαστρίτσας (Παλαιοκαστρίτισσας σωστότερα). Επτανησιακού τύπου είναι και αυτός ο μονόχωρος επιμήκης ναός, με διαστάσεις 9 μ. μήκος και 4 μ. πλάτος περίπου, εδώ όμως είναι πιο φανερά κάποια στοιχεία που δείχνουν βυζαντινή αρχιτεκτονική όπως η σειρά από κεραμίδια ανάμεσα από σειρά λίθων. Εσωτερικά παρά τις μικρές διαστάσεις του χωρίζεται σε τρία μέρη, τον πρόναο, τον κυρίως ναό και το ιερό βήμα. Σε πρωτοπαπαδική επίσκεψη – επιθεώρηση στο ναό, στις 17.5.1720, αναφέρεται ότι ο ναός είχε άμεση ανάγκη επισκευών και ότι είχε παραχωρηθεί από την αδελφότητα του ναού (άγνωστο πότε), με νοταριακή πράξη στη μονή της Υ.Θ. Παλαιοκαστρίτσας. Την ίδια δε ημέρα, προφανώς με το ίδιο έγγραφο ο Μεγάλος Πρωτοπαπάς όρισε, επειδή βρισκόταν κτισμένος σε σαθρό τόπο (με συνέπεια την ανάγκη συνεχούς συντήρησης) την εκ βάθρων ανέγερση του σε άλλο τόπο («Ορθόδοξες αδελφότητες και συναδελφικοί ναοί στην Κέρκυρα, 15ος – 19ος αι.» Σπύρος Χρ. Καρύδης). Έτσι όπως φαίνεται χτίστηκε ο ναός του Αγ. Νικολάου στους Λάκωνες, παίρνοντας ίσως και κάποια ιερά σκεύη, εικόνες και άλλα κειμήλια.

Τα απομεινάρια του Άη Νικόλα, η εσωτερική πλευρά του νότιου τοίχου και κάτι λίγο από το ιερό.

Λίγα χρόνια αργότερα, στα 1753-54 ο Μεγάλος  Πρωτοπαπάς, με εντολή της ενετικής διοίκησης, πραγματοποίησε επίσκεψη – καταγραφή όλων των ναών του νησιού με τα ιερά σκεύη και τα άμφια, και ενώ η περιγραφή όλων των ναών είναι λεπτομερέστατη, για τον Άγιο Νικόλαο στην Παλαιοχώρα αναφέρει εντελώς λιτά «Ομοίως αντίκρυς του αυτού Μοναστηριού (εννοεί της Παλαιοκαστρίτσας) εις το λεγόμενο Νησί. Εκκλησία του Αγίου Νικολάου, μετόχιον ως άνωθεν», δείχνοντας ότι δεν ανέβηκε στο λόφο της Παλαιοχώρας να τον επισκεφθεί, ίσως  ο τόπος από τότε ήδη να είχε λογγιάσει και μην ήταν δυνατή η πρόσβασή του, η ουσία όμως είναι που δεν μας έδωσε πληροφορίες για το αν είχε εγκαταλειφθεί, εντελώς ο ναός και αν είχε διατηρήσει εικόνες και άλλα ιερά σκεύη («Ναοί και Μοναστήρια Κέρκυρας – Παξών & Οθωνών στα μέσα του ιη’ αιώνα», Δημητρίου Χρ. Καπάδοχου). Εικασίες μόνο μπορεί να κάνουμε, με βάση την εφέστια εικόνα του ναού, του γνωστού αγιογράφου Γεωργίου Χρυσολωρά, που είχε επαγγελματική δραστηριότητα όπως γνωρίζουμε τουλάχιστον από το 1733 μέχρι το 1762, ότι ο ναός δεν εγκαταλείφθηκε αμέσως με τη διάλυση της αδελφότητας το 1720.
Η σπουδαιότητα του τόπου όσα χρόνια και αν πέρασαν, ποτέ δεν αμφισβητήθηκε, έτσι το 1970 οι Αμερικάνοι έκαναν ΝΑΤΟική ναυτική βάση στη χερσόνησο της Παλαιοχώρας, δημιουργώντας διάφορες υποδομές, εξωτερικές αλλά κυρίως εσωτερικές, με στοές που έκαναν τους ντόπιους να υποθέτουν πολλά και διάφορα. Από τότε, μπήκε απαγορευτική μπάρα, σκοποί δεν επέτρεπαν την προσέγγιση στο χώρο, μέχρι πριν λίγα χρόνια. 

Φως στο τούνελ, στα άδυτα της πρώην βάσης.
Εν κατακλείδι η Παλαιοχώρα ήλθε η ώρα επιτέλους να ξαναζωντανέψει και υπογείως αλλά κυρίως υπεργείως, να μπορούν όλοι οι κάτοικοι της Κέρκυρας να την επισκέπτονται, να την χαίρονται και να την θαυμάζουν. Κύριο αίτημα των κατοίκων και του πολιτιστικού συλλόγου των Λακώνων είναι να φτιαχτεί ένα περιπατητικό μονοπάτι ανάμεσα στο απίστευτο φυσικό κάλλος της Παλαιοχώρας, οι δύο ερειπωμένοι ναοί να αποδοθούν στον δικαιούχο τους, δηλαδή το μοναστήρι της Παλαιοκαστρίτσας, όπως ήταν πριν περάσουν στο ΝΑΤΟ, να μελετηθούν από ειδικούς και να επισκευαστούν για να προστεθεί άλλο ένα μνημείο στα πολλά που κρύβει η κερκυραϊκή ύπαιθρος. Προσοχή όμως, θα πρέπει να αναλάβουν ειδικοί,  αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες και άλλοι για να αποκαταστήσουν το χώρο. Αν γίνουν όλα αυτά τότε σίγουρα θα προστεθεί άλλο ένα όπλο στη φαρέτρα του κερκυραϊκού τουριστικού προϊόντος.

Ατενίζοντας νοτιοανατολικά από την Παλαιοχώρα. Μάλλον έτσι δικαιολογείται το επίθετο "γαλαζοπράσινο".


Γ. Δημουλάς

2 σχόλια: