Οθωνοί, ο άγνωστος μικρός παράδεισος - μέρος β΄

άρθρου συνέχεια.....

Tο λιμανάκι Άμμος από τα Βιτσεντσιάτικα

          Αν και νησί, οι Οθωνοί έχουν ένα πυκνό δίκτυο δρόμων, με άσφαλτο, αγροτικών, χωματόδρομων, αλλά και πανάρχαιων μονοπατιών που οδηγούν σε όλα τα μήκη και πλάτη του νησιού. Δυστυχώς τελευταία κάποια μονοπάτια έχουν κλείσει είτε από την εγκατάλειψη είτε από αυθαίρετη κατάληψη ιδιοκτητών. Πολλές και εντυπωσιακές είναι και οι κορυφές λόφων, ειδικά προς το δυτικό τμήμα, όπως στον οικισμό Δάφνη που είναι χτισμένος ανάμεσα σε επτά πανέμορφους και καταπράσινους λόφους. Άλλοι οικισμοί είναι το Χωριό, που λεγόταν και Χωριό των Κατεχάτων επειδή εκεί διέμεναν οι Κατέχηδες, παλαιότερος ίσως οικισμός των Οθωνών, όπως μαρτυρούν τα παμπάλαια σπίτια από ακατέργαστη πέτρα. Κοντά στο Χωριό υπάρχουν ακόμα σπηλιές – κατοικίες των παλαιότερων ίσως κατοίκων του νησιού, αλλά και υποσταθμός του Ο.Τ.Ε.  (από το 1968), στο ύψωμα «Μικρό Μεροβίγλι» (298 μ.). Ο δεύτερος ίσως παλαιότερος οικισμός είναι τα Αργυράτικα σε δυσπρόσιτο ύψωμα όπου κατοικούσαν οι Αργυροί με γραφικά σπίτια - φρούρια, στα Μπεναρδάτικα κατοικούν από πολύ παλιά οι Αρώνηδες, ενώ η ονομασία καθιερώθηκε από τον Μπερνάρδο Αρώνη κάτοχο μεγάλης έκτασης γης όπως θυμούνται οι πιο παλιοί. Άλλοι μικροί οικισμοί είναι τα Μαστοράτικα, τα Μητσιαλάτικα, τα Μαλιτσάτικα, τα Βιτσεντσιάτικα με την εξαιρετική θέα προς το λιμάνι της Άμμου όπου μένουν Αργυροί, τα Αγριμάτικα, τα Δαμασκάτικα που διαμένουν οικογένειες Μάνεση, τα Κασιμάτικα, τα Δελετάτικα, τα Παπαδάτικα, τα Φραγκοπλάτικα, τα Παγκαλάτικα, τα Μπεναρδάτικα, τα Κατσουράτικα κλπ. Οικισμοί η ονομασία των οποίων προήλθε είτε από το επώνυμο του πρώτου οικιστή είτε από παρατσούκλι του. Να σημειωθεί βεβαίως ότι οι κάτοικοι των Οθωνών, εγκαταστάθηκαν με τον καιρό και στην Ερείκουσα και στο Μαθράκι έχοντας οι παλαιότεροι χτήματα σε δύο ή και στα τρία νησιά. Οι Κατέχηδες που ζούσαν στο ορεινό και δυσπρόσιτο τμήμα του νησιού ενδεχομένως δεν προέρχονται από τους Παξούς αλλά ήταν γηγενείς και κατείχαν αρχικώς όλα τα χτήματα του νησιού, μέχρι που μοιράστηκαν με τις επιγαμίες. Το παλαιότερο επώνυμο που βρήκα κατοίκου των Οθωνών είναι το Μούστος (Αντώνιος Μούστος και Βασίλειος Μούστος, από τις νοταριακές πράξεις του Φιλίππου Κατωϊμέρη) την περίοδο 1503-1507, εποχή που η ονομασία του νησιού απαντάται και ως «Φανός». Τα παραδοσιακά σπίτια στους Οθωνούς είναι φτιαγμένα από πέτρα, ισόγεια τα περισσότερα  με παραδοσιακά κίτρινα κεραμίδια, και κάποτε ως συνδετικό υλικό χρησιμοποιούσαν ασβεστούχο πηλό. Τα χρώματα ξεφεύγουν από τα κλασσικά κερκυραϊκά αφού κάποια  έχουν πολύ έντονα αλλά καλόγουστα και ταιριαστά χρώματα. Ο αριθμός των υπνοδωματίων ποικίλλει ανάλογα με τα μέλη της οικογένειας, συνήθως είναι δύο με τρία, ο χώρος υποδοχής με την  τραπεζαρία  (πόρτυγο), ενώ  κουζίνα και  μπάνιο βρίσκονταν εκτός του σπιτιού, κάτι που φαίνεται και τώρα σε πολλά παλιά σπίτια. Το τζάκι δεν έλειπε ούτε και ο φούρνος, απαραίτητος για το ψήσιμο του ψωμιού. Σήμερα στο νησί δεν υπάρχει φούρνος και γι αυτό το λόγο το ψωμί το προμηθεύονται από τον Άγιο Στέφανο Αυλιωτών. Άλλοι χώροι του σπιτιού ήταν η αποθήκη (κατώι) με τις καπάσες, τα βαρέλια με το κρασί και το λάδι, το χειρόμυλο και άλλα εργαλεία για τις αγροτικές εργασίες. Στο πατάρι (πάτος) φυλάσσονταν οι πατάτες το σιτάρι, το καλαμπόκι, τα όσπρια και άλλα. Δυτικά του Μαθρακίου, βρίσκεται το βραχονήσι Τραχειά από το οποίο οι κάτοικοι και των τριών νησιών παλαιότερα έπαιρναν την πέτρα για την κατασκευή των σπιτιών τους.

Tο Χωριό

          Οι κάτοικοι από πολύ παλιά ασχολούνται με την ελαιοκαλλιέργεια (τα ελαιόδεντρα είναι περίπου 36.000), ενώ υπήρχαν στο νησί παλαιότερα περίπου 30 λουτρουβιά (σήμερα δε λειτουργεί κανένα), με το ψάρεμα, με την μελισσοκομία, έχοντας όπως μαρτυρεί ο Ιωσήφ Παρτς το καλύτερο μέλι της Κέρκυρας, τα αμπέλια, το σιτάρι κλπ.

Παλιό λουτρουβιό στη Δάφνη

          Εντυπωσιάζει και ο μέσος όρος διάρκειας ζωής των κατοίκων ειδικά τα παλαιότερα χρόνια, κάτι που οφείλεται εκτός από την υγιεινή διατροφή και το αναγκαστικά πολύ περπάτημα και στο πολύ υγιεινό κλίμα. Έτσι κατά την διάρκεια της Αγγλικής Προστασίας οι Άγγλοι έστελναν εκεί  «τους εκ πυρετών πάσχοντας στρατιώτας» (Ιωσήφ Παρτς), ιδρύοντας μάλιστα στα Κασιμάτικα ένα μικρό υποτυπώδες νοσοκομείο. Τα χρόνια των Άγγλων τα Διαπόντια νησιά υπήρξαν και τόπος εξορίας των Ενωτικών Επτανησίων όπως οι Ιωσήφ Μομφεράτος, Ηλίας Ζερβός, Γεράσιμος Λισγαράς και άλλοι πολλοί. Την εποχή εκείνη, οι Άγγλοι αφόπλισαν τους μέχρι τότε οπλισμένους κατοίκους, ενώ όπως αναφέρεται οι Οθωνοί διέθεταν περίπου 30 μεγάλα και άλλα τόσα μικρά ιστιοφόρα σημειώνοντας αξιοζήλευτη δραστηριότητα, η οποία όμως δεν μπόρεσε να ακολουθήσει τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις και πολλοί Οθωνιώτες τότε έγιναν ναυτεργάτες και ακόμα περισσότεροι μετανάστευσαν στην Αμερική γύρω στα μέσα του 19^ου αιώνα με αποτέλεσμα και ο πληθυσμός των Οθωνών και γενικά των Διαποντίων σταδιακά να μειώνεται. Οι Οθωνιάτες της Αμερικής ζουν κυρίως στη Νέα Υόρκη και στην Πενσυλβάνια οργανωμένοι σε συλλόγους μαζί και με τους άλλους Διαπόντιους διατηρώντας τα ήθη και τα έθιμα γυρνώντας οι περισσότεροι κάθε καλοκαίρι στο νησί έχοντας ως όνειρο την οριστική τους μελλοντική επιστροφή. Οι μόνιμοι κάτοικοι στους Οθωνούς σήμερα, δεν υπερβαίνουν τους εξήντα, κατά τους χειμερινούς μήνες και είναι κυρίως ηλικιωμένοι. Έτσι το νεοκλασικό κτίριο στο λιμάνι του Άμμου που μέχρι πριν λίγα χρόνια λειτουργούσε ως Δημοτικό Σχολείο απλώς έχει μείνει για να το φωτογραφίζουν οι τουρίστες. Δίπλα του βρίσκεται ο Λιμενικός Σταθμός και λίγα μέτρα πιο μπροστά ένα μαρμάρινο μνημείο για τους Οθωνιάτες ναυτεργάτες που χάθηκαν το 1991 σε ναυάγιο. Δύο παλιά κανόνια ομορφαίνουν τον περιβάλλοντα χώρο και θυμίζουν τις εποχές των πειρατών. Οι παραλίες του νησιού, Άμμος, Άσπρη Άμμος, Τσούκνες και άλλες μικρότερες έχουν πεντακάθαρα νερά και δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από άλλες δημοφιλείς παραλίες. Υπέροχη θέα προσφέρεται από τον λόφο Φανό προς τον όρμο Φύκι και το ακρωτήριο Κουκούλι. Στη δυτική πλευρά του νησιού στη θέση «Φώκιες» έβρισκαν καταφύγιο τα μεγάλα αυτά θηλαστικά, δεν είναι σπάνιο και σήμερα στη διάρκεια του ταξιδιού προς τους Οθωνούς κάποια άλλα θηλαστικά, τα δελφίνια να συνοδεύουν το σκάφος. Στην απόκρημνη δυτική πλευρά του νησιού και στη θέση «Ξυλοσερμοί» κάποτε οι ντόπιοι εκμεταλλευόμενοι την απότομη κλίση του εδάφους μετέφεραν τους κομμένους κορμούς δέντρων που κατρακυλούσαν, για να τους παραλάβουν πλοία που περίμεναν από κάτω. Εκεί δίπλα βρίσκεται και ένας όρθιος βράχος μέσα στη θάλασσα που ονομάζεται «Του Φράγκου το κουκούλι» ή σκέτο «Κουκούλι» που έχει ένα κούφωμα που ίσως χρησιμοποιούνταν, τον καιρό των Γάλλων για παρατηρητήριο.

Tο Κουκούλι του Φραντσέζου

          Παραδίπλα και πάνω από την Άσπρη Άμμο, όπως διηγούνται οι ντόπιοι, ζούσε σε απόκρημνη σπηλιά ο Σάκκας βόσκοντας τα γίδια του. Όταν ήλθε η ώρα, παντρεύτηκε την όμορφη βοσκοπούλα από τα Βιτσεντσιάτικα αφήνοντας την σπηλιά και μένοντας σε σπίτι που του έφτιαξαν τα πεθερικά του. Σε ανύποπτη στιγμή και όταν τούρκικο σκάφος άραξε στην περιοχή για να λεηλατήσει, ο Σακκάς δεν φοβήθηκε και σαν αγρίμι πετάχτηκε και σκότωσε τον Τούρκο καπετάνιο γεγονός που οδήγησε το υπόλοιπο πλήρωμα στη φυγή. Άλλη ιστορία, αληθινή βεβαίως, συνέβη, όχι και πολύ παλιά, στα Αργυράτικα όταν ένας χωρικός κάνοντας επισκευές στο στάβλο του βρήκε ένα σεντούκι γεμάτο νομίσματα από τον καιρό των Γάλλων. Μια άλλη ιστορία που σου διηγούνται οι ντόπιοι είναι για τον παπά που έφεραν με το ζόρι από την Βόρεια Ήπειρο, σε παλαιότερη περίοδο που το νησί είχε μείνει χωρίς ιερέα. Κάποια Κυριακή λοιπόν μετά τη θεία λειτουργία ο ιερέας αμέλησε  να πιει ότι έμεινε από τη θεία ευχαριστία, βαρύτατο παράπτωμα δυσκολοσυγχώρητο. Τελικά ο παπάς αποφάσισε την επόμενη Κυριακή να το πιει, όμως εδώ μίλησε η θεία δίκη, εκτεθειμένο όπως έμεινε μια ολόκληρη εβδομάδα το δισκοπότηρο δέχτηκε έναν απρόσκλητο επισκέπτη. Ένα μικρό φίδι που είχε μπει μέσα και ο ατυχής ιερέας το ήπιε χωρίς να το δει με αποτέλεσμα το θάνατό του. Η αλήθεια είναι που υπάρχουν αρκετά φίδια στο νησί, μάλιστα λέγεται ότι κάποτε οι κάτοικοι για να απαλλαγούν από αυτά αναγκάστηκαν να το κάψουν ολόκληρο. Το ασημένιο καράβι που είναι στην εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα στην πόλη είναι αφιερωμένο ως ευχαριστήριο ανάθημα από τον Οθωνιάτη Κατέχη που σώθηκε ως εκ θαύματος σε ναυάγιο.

Ερείπια ανεμόμυλου

Όλοι μαζί οι κάτοικοι ενωμένοι και αγαπημένοι με πρωτοβουλία του αείμνηστου πρώην Δημάρχου Κερκυραίων Αλέξανδρου Μάστορα και προσωπική εργασία  όλων, κατασκεύασαν μία απλή προβλήτα στο βόρειο μέρος του νησιού στη δυτική άκρη του όρμου Φύκι για να αράζουν εκεί τα καΐκια, σε περίπτωση που ο καιρός τα εμπόδιζε να αράξουν στην Άμμο.

          Η αλήθεια είναι ότι ο χειμώνας είναι πολύ δύσκολος για αυτούς τους ακρίτες μας που από αγάπη για τον τόπο τους δεν φεύγουν για τις ανέσεις της Κέρκυρας και άλλων μεγάλων πόλεων, παραμένουν πιστοί φρουροί της ιστορίας, της παράδοσης και του πολιτιστικού παρελθόντος τους προσπαθώντας να διατηρήσουν στο καιρό της παγκοσμιοποίησης όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που τους κάνουν να ξεχωρίζουν.

Οι φυσιολάτρες, οι περιπατητές και όσοι θέλουν να ζήσουν το χρόνο σε άλλη διάσταση, χωρίς το άγχος και το στρες  τότε δίχως άλλο πρέπει να ανακαλύψουν την εναλλακτική πρόταση  που λέγεται Οθωνοί.

Γ. Δημουλάς