Στο βουνό του Άη Μαθιά - μέρος α΄

Πρασούδι και Σκίδι απ' το βουνό πριν την απογευματινή βουτιά του χειμωνιάτικου ήλιου

Πριν ακόμη ο ήλιος βουτήξει στα νερά της Αδριατικής, για να βυθίσει την πλάση στο σκοτάδι, ο οικισμός του Άη Μαθιά λούζεται νωχελικά με μια σκιά. Είναι η σκιά του βουνού που τον αγκαλιάζει προστατευτικά εδώ και αρκετούς αιώνες. Ίσως απ’ τα γεννητσούρια του χωριού, που συνέβησαν μπριχού το 1469 όπως μας ψιθυρίζουν τα τεκμήρια.

The Shadow over Άη Μαθιάς που θα έλεγε και ο H.P.L.

Όμως η σχέση του βουνού με τσ’ αθρώπους είναι πολύ παλαιότερη ιστορία. Αρχίνησε κάπου στα προϊστορικά χρόνια όταν αυτοί, τεκμηριωμένα, έψαχναν καταφύγιο στα ριζά του, στην γράβα του Γαρδικίου. Οι αιώνες πέρασαν, γεννήθηκε ο Άη Μαθιάς και το βουνό συνδέθηκε ακόμη στενότερα μαζί τους. Κάλυπτε τσι βασικές τους ανάγκες σε νερό και πρώτες ύλες. Αποτελούσε χώρο άσκησης αγροτικών δραστηριοτήτων στους πρόποδες του και θρησκευτικών δραστηριοτήτων στο μοναστήρι, στην κορφή του. Τσου πρόσφερε άσυλο, στο πυκνό του δάσος, όταν τσου κυνηγούσε ο νόμος όπως μας πληροφορεί ο Ιωσήφ Πάρτς, στην δύση του 19^ου αιώνα. Μέχρι και στρατιωτική εγκατάσταση των ναζί αναγκάστηκε να φορτωθεί στην κορφή του στις μαύρες μέρες του Β΄ΠΠ.

Το βουνό του Άη Μαθιά εκ της λίμνης Κορισσίων

Το βουνό ασκώνεται 465 μέτρα απάνου από την επιφάνεια της θάλασσας έχοντας την ψηλότερη κορφή τση Νότιας Κέρκυρας. Ντυμένο στα πράσινα αλλά και στα γκρίζα στις δυτικές πλαγιές όπου εξέχουν μπόλικοι κόντρακες, φιλοξενεί στην κορφή του ένα μοναστήρι του Παντοκρατόρου. Αυτό έδωκε στο βουνό την σημερινή του ονομασία, ακριβώς όπως συμβαίνει και με δυο άλλες γνωστές κορφές του νησιού. Με φόντα το πράσινο, την θέα και το πολιτισμικό μνημείο, το βουνό αποτελεί πόλο έλξης για επισκέπτες τους οποίους όμως δέχεται επιφυλακτικά καθότι αυτοί δεν δείχνουν πάντα τον πρέποντα σεβασμό.

Μοναστήρι Παντοκράτορος

Η μονή απ' τα βορεια

Ξεκινώντας την περιήγηση θα πούμε δυο λόγια για το βασικό σημείο αναφοράς στον χώρο. Η πρώτη ίσως γραπτή αναφορά για ναό στο βουνό γίνεται σε έγγραφο του 1511. Αυτό κάνει λόγο για «τον ναον του παντοκρατορος οπερ υπαρχη ησ την κορυφην του βουνου ησ το προηριμενον χοριον (Άη Μαθιάς)» ο οποίος τότε μάλλον δεν λειτουργούσε ως μονή. Εμφανές ότι η κατασκευή του μπορεί να αναχθεί σε προγενέστερη εποχή. Τον 16^ο αιώνα κτητορικά δικαιώματα επί του ναού είχαν κάτοικοι από το χωριό του Άη Μαθιά και του γειτονικού, χαμένου πια, Ζυγονού. Αμφότεροι είχαν και υποχρεώσεις απέναντι του. Στους μετέπειτα αιώνες, όπως μας αποκαλύπτουν οι πηγές, λειτουργούσε ως μοναστήρι το οποίο είχε αποκτήσει περιουσία στην οποία συμπεριλαμβάνονταν χτήματα, αμπέλια, ελιές, αυλάκι στην λίμνη Κορισσίων για τα ψάρεμα χελιών και οικήματα. Κάποια αγαθά από αυτά παχτώνονταν προς ιδιώτες για χρήση. Μέχρι το πρόσφατο παρελθόν η μονή λειτουργούσε αλλά σήμερα έχει κλείσει. Την 6^η του Αυγούστου, του Παντοκρατόρου, διοργανώνεται πανηγύρι στην κορφή όπως συμβαίνει και με τσ’ άλλους Παντοκρατόρους.

Το καθολικό της μονής

Το κτιριακό συγκρότημα του μοναστηριού είναι περιτοιχισμένο και αποτελείται από το καθολικό, τα κελλιά και άλλα βοηθητικά χτίσματα καθώς και κήπο. Στο συγκρότημα έχουν γίνει πρόσφατες συντηρητικές επεμβάσεις αλλά το καθολικό πρέπει να πήρε την σημερινή του μορφή τον 18^ο με 19^ο αιώνα.

Μυθικοί γάμοι και γαύροι

Ίσως αξίζει να αναφέρουμε τις άλλες ονομασίες του βουνού δεδομένου ότι τα τοπωνύμια δίνουν στοιχεία για ένα τόπο και την ιστορία του οπότε καλό είναι να διασώζονται.

Παλαιότερα, τουλάχιστον από το 1634, ήταν γνωστό με το ξεχασμένο πια όνομα «ορος του γαβριλος». Όπως αναφέρει ο κ. Δημουλάς, η ονομασία αυτή προέρχεται από το κυπελλοφόρο δένδρο γαύρος. Ανήκει δηλαδή στην κατηγορία των φυτωνυμικών. Σήμερα στο βουνό μπορεί να συνατήσει κανείς αριές οπότε μια πιο ταιριαστή ονομασία θα ήταν ... Αρίλλας! Μια άλλη εκδοχή προέλευσης είναι το όνομα Γαβρίλης (Γαβριήλ) το οποίο απαντούσε και ως επίθετο στην Κέρκυρα.

Αριά (Quercus Ilex)

Επίσης η φολκλορική παράδοση το θέλει να ονομάζεται Γαμήλιο όρος. Η ονομασία αυτή προήλθε επειδή κάποιοι ταυτίζουν το βουνό με την τοποθεσία που γίνηκε, σύμφωνα με την μυθολογία, ο γάμος της Μηδείας με τον Ιάσονα (ή της Αρήτης με τον Αλκίνοο) στο νησί των Φαιάκων.

Πηγές

• Η νήσος Κέρκυρα – Joseph Partsch
• Κερκυραϊκά Χρονικά Ζ΄, έργα Ιωάννη Ρωμανού
• Κέρκυρα απ’ όπου χαράζει ως όπου βυθά – Δημουλάς Γεράσιμος
• Μοναστήρι του Παντοκρατόρου (ή Γαμηλίου Όρους) στον Άη Μαθιά – Ανδριώτης Κώστας, άρθρο στο corfutime.gr