Κοκόνες τση Κορφιάτικης υπαίθρου - μέρος β΄

Όρχεις και Όρχις

Ophrys apifera

Ophrys tenthredinifera

Οι ορχιδέες εχτός από την χάρη έχουν και το όνομα αφού και αυτό σχετίζεται με σεξουαλικά χαρακτηριστικά. Το όνομα τους λοιπόν βγαίνει από την λέξη όρχεις. Πολύ απλά γιατί οι κομψές μας κυρίες, παρ’όλο που τους προσάπτουμε θηλυκότητα, κρύβουν κάτω από την φούστα τους …όρχεις. Εννοούμε τους βολβούς των ριζών τους των οποίων η μορφή φέρνει στο προαναφερθέν αναπαραγωγικό όργανο.

Limodorum abortivum

            Λέγεται πάντως πως πέρα από την παραπάνω εκδοχή η ονομασία σχετίζεται με το μυθικό πρόσωπο Όρχις, τον γιο μιας νύμφης και ενός σάτυρου. Η μυθολογία μας διηγείται πως ο νυμφοσάτυρος, κατά την διάρκεια κάποιας τελετής, συνεπαρμένος από το κρασί και τις ορμές του, αποπειράθηκε να βιάσει μια ιέρεια του Βάκχου. Φυσικά «δατ γουοζ μπλάσφεμυ» και έτσι έξαλλα πλήθη (ή θηρία) κατασπάραξαν τον Όρχι. Απαρηγόρητος ο πατέρας του ζήτησε απ’ τους θεούς να ξαναζωντανέψουν τον γιό του. Τέτοια χάρη δεν γινόταν και έτσι για απλή παρηγοριά επανέφεραν τον Όρχι ως ένα αδύναμο και ακίνδυνο φυτό.

Orchis quadripunctata

Ophrys sphegodes subsp. grammica

Σάτυροι και βοτάνια

Ophrys Oestrifera var. grandiflora

Η ορχιδέα στον διάβα των αιώνων, λόγω των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών της και της μυθικής – σεξουαλικής αύρας που την περιβάλλει έχει αποτελέσει αντικείμενο γιατροσοφιών και βασκανιών.

Orchis italica

Στα αρχαία χρόνια οι Θεόφραστος, Ασκληπιός και άλλοι αναφέρονται στις ορχιδέες και θεωρούν ότι έχουν θεραπευτικές ιδιότητες. Επίσης φημολογείται πως το σατύριον, ένα ισχυρό αφροδισιακό που απαντάται στην αρχαία βιβλιογραφία, ταυτίζεται με κάποιο είδος ορχιδέας. Λένε πως πρόκειται για την Orchis Italica  επειδή τα ανθρωπόμορφα άνθη της φέρουν ανατομικά γνωρίσματα που θυμίζουν αλλόφρονες σάτυρους. Δεν έχει αποδειχθεί όμως καμία συσχέτιση. Μέσα σ’ όλα αυτά έρχεται και η λαϊκή δοξασία η οποία, ξεφεύγοντας εντελώς, ισχυριζόταν πως αν μια έγκυος φάει τσου βολβούς τσ’ ορχιδέας σερνικοβότανο θα γεννήσει αγόρι και ότι γενικά βοηθά στην γονιμότητα! Σερνικοβότανα ονομάζονται διάφορα είδη ορχιδέας όπως η Orchis Mascula και η Anacamptis papilionacea αλλά παράλληλα αυτή η ονομασία χρησιμοποιείται και για τον φημισμένο μανδραγόρα (Mandragora officinarum), ο οποίος όμως δεν έχει καμία σχέση με τσ’ ορχιδέες.

Ophrys bertolonii

Cephalanthera longifolia

Anacamptis (ή Orchis) fragrans

Μπορεί λοιπόν οι βολβοί να μην φέρνουν το αγόρι ή αυξημένες σεξουαλικές διαθέσεις αλλά πιθανότατα φέρνουν κάποια θρεπτικά συστατικά στον οργανισμό αν κάποιος τους πιει ως ρόφημα. Διότι έτσι θα έχει πιει… σαλέπι. Το γνωστό αυτό ρόφημα φτιάχνεται από αλεσμένους βολβούς ριζών ορχιδέας όπως η Orchis mascula ή η Orchis militaris. Πάντως η πιο γνωστή χρήση, πέρα από την καλλωπιστική, είναι η παρασκευή βανίλιας η οποία βγαίνει από την εξωτική ορχιδέα Vanilla planifolia.

Ένας αλλόφρων επιδειξίας σάτυρος της Orchis italica

Πηγές

• Wikipedia και άλλες ιστοσελίδες, οπότε με επιφύλαξη