Ο μυστηριώδης Πρινίλας του Νότου – μέρος β΄

ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΕΛΟΝΟΣΙΑ

Η λωρίδα της λιμνοθάλασσας Κορισσίων από τον Πρινίλα. Ευλογία ή κατάρα;

       Σύμφωνα με την παράδοση, όταν σταδιακά εγκαταλείφθηκε ο Πρινίλας, δημιουργήθηκε το χωριό Βραγκανιώτικα, το οποίο κατά μία έννοια πήρε το όνομά του από τη λέξη Βράγκα που δήλωνε το χλόμιασμα από την ελονοσία. Οι γηραιότεροι κάτοικοι θυμούνται τη φράση «θα βρακανιάσεις», δηλαδή θα χλομιάσεις, θα σε χτυπήσει η ελονοσία. Τα Βραγκανιώτικα είναι πιθανώς το διάδοχο χωριό του Πρινίλα, όταν όπως λέει η παράδοση, κατέφυγαν εκεί οι ταλαίπωροι άνθρωποι, για να βρουν καλύτερες συνθήκες ζωής (περισσότερο ήλιο - λιγότερη υγρασία), σε λίγο μεγαλύτερη απόσταση από το υγρό και βλαβερό περιβάλλον που υ¬πήρχε στις παραλίμνιες και ελώδεις περιοχές.

ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ 
     Ο Στέφανος Μάστρακας το 1630, σημειώνει για τη λιμνοθάλασσα Κορισσίων «…Επειδή όμως η τελευταία είναι χαμηλότερη από την ακτή, η λίμνη μένει χωρίς εκβολή και συνεπώς τα νερά της είναι νεκρά σαν τέλμα. Έτσι μολύνεται ο αέρας με ζημιά των κατοίκων των γύρω χωριών, που άλλα ερημώθηκαν και άλλα είναι αραιοκατοικημένα…». Νομίζω ότι ο Μάστρακας, αν και δεν τον κατονομάζει, αναφέρεται σαφώς στον Πρινίλα, δίνοντας μια πιθανή εκδοχή της εγκατάλειψης του.
     Πράγματι η Κορισσίων είναι μια πολύ αξιόλογη λίμνη με πολλά ψάρια, που όμως μόλυνε τον αέρα της περιοχής, καθιστώντας επικίνδυνη τη διαμονή, όπως και τα προς βορρά του Πρινίλα έλη της Βδελλαριάς και της Μπουρίνας, τα οποία σήμερα έχουν αποξηραθεί.

Λείψανα τοιχογραφιών στον Παντοκράτορα.

      Ό, τι χρειάζεται στον άνθρωπο για να συντηρηθεί, υπήρχε εδώ, σε αυτή τη γόνιμη αλλά ύπουλη γη. Χαμηλοί λόφοι, μεγάλες πεδιάδες, ένα ατελείωτο πράσινο χαλί με καλλιέργειες, όπου όμορφα τοπία σχηματίζονται κοιτώντας προς βορρά όπου ορθώνεται επιβλητικά το βουνό του Αγίου Ματθαίου και ανατολικά όπου απλώνεται το βουνό του Σταυρού. Το παζλ συμπληρώνει ο ατελείωτος ελαιώνας, παρέα με φυτά αρωματικά, δάφνες, μυρτιές και φυσικά πουρνάρια (που δάνεισαν το όνομά τους στο χωριό). Την εποχή εκείνη οι κάτοικοι τρέφονταν κυρίως με άγρια λάχανα και όσπρια (στάρι, κριθάρι, μπιζέλια, φασόλια, φακές, κουκιά και αγκινάρες), ψάρια φρέσκα ή καπνιστά, κυνήγι, λίγο κρέας, ελιές, τυρί και φρούτα. Φαίνεται πάντως πως το κύριο προϊόν του Πρινίλα ήταν το κρασί.
     Η συχνή αναφορά, στις νοταριακές πράξεις, δημόσιων δρόμων, δηλαδή στρωμένα με πέτρες μονοπάτια (αναφέρεται και η «Δημόσια οδός της βρύσης»), γύρω από τον Πρινίλα, είναι ακόμα μια ένδειξη της παλαιότερης παρουσίας του χωριού στη θέση αυτή. Δυστυχώς όμως, θα παραμείνει αναπάντητο το ερώτημα, πόσο παλιότερος του 15ου αιώνα είναι ο Πρινίλας?

      Μέσα από τις νοταριακές πράξεις φαίνεται πάντως ότι το χωριό είχε επαφές κυρίως με τα γειτονικά χωριά Άγιο Ματθαίο, Χλωμό, Αργυράδες, την πόλη αλλά και εμπόρους από την Πάργα.
     Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως οι κάτοικοι του Πρινίλα ήταν πρόσχαροι κρατώντας το αρχαιοελληνικό έθιμο του τραγουδιού στο τραπέζι, κυρίως στο δείπνο, όπως άλλωστε γίνεται και σήμερα στην κερκυραϊκή ύπαιθρο.
     Από τις γνωστές νοταριακές πράξεις στεκόμαστε σε κάποια χαρακτηριστικά σημεία που σηματοδοτούν το χώρο. Πρώτα απ’ όλα το τοπωνύμιο «Παλιόσπιτα» (από πράξη του 1516), που αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπήρχαν σε κάποιο σημείο πλησίον του χωριού, σε περιοχή με ελαιόδενδρα όπως αναφέρεται, παλιά ερειπωμένα σπίτια, θέση η οποία προφανώς είχε ήδη εγκαταλειφθεί. Το τοπωνύμιο «Ψαροπόταμος Κορισσίων» που δηλώνει την αλιευτική δραστηριότητα των κατοίκων. Το τοπωνύμιο «της Εμπαρουνίας», επιβεβαιώνει ότι χτήματα της περιοχής ανήκαν σε βαρονία. Το τοπωνύμιο «Νεροσυρμή» που προφανώς δείχνει το βαλτώδες του εδάφους. Φυσικά μέσα από τις πηγές αναφέρονται συχνά και «αμπέλια», «ελαιόδενδρα» («κάρπιμα» και «άκαρπα»), «κήποι», «χωράφια περιφραγμένα», «αλώνια», «χέρσα περιοχή», φυσικά η «λίμνη Κορισσίων», ενώ αναφέρεται και σε εκτροφή αγελάδων και ταύρου & παραγωγή τυριού, γάλακτος και κρέατος. Επίσης αγοραπωλησίες & νοίκιασμα αμπελιών, χωραφιών, ελαιοδένδρων, σπιτιών, ζώων κλπ. Σημειώνουμε επίσης ότι η περιοχή από παλιά ήταν ευρέως γνωστή και για τα πολλά καμίνια της.

Η πηγή νερού "Καμαρέλα".

     Στην περιοχή, το 1916 οι Σέρβοι έστησαν καταυλισμό της μεραρχίας του Δούναβη και στρατιωτικό νεκροταφείο. Τους μιμήθηκαν οι Ιταλοί στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οργανώνοντας καταυλισμό (στη θέση Κάμπο Σπορτίβο).

ΝΑΟΙ ΤΟΥ ΠΡΙΝΙΛΑ 

      Μέσα από τις πηγές γνωρίζουμε τρεις ναούς στην περιοχή του χωριού. Από τον πρώτο, δυστυχώς δεν έχουν απομείνει ούτε καν ερείπια. Πρόκειται για το ναό του Αγίου Νικολάου τον οποίο αναφέρει ο Κόλλας, το έτος 1515, «…χωράφι…όπερ έχη ης την περιοχήν χωρίου του Πρηνήλος λεγόμενον στον Άγιον Νικόλαον…». Ο ναός βρισκόταν 150 περίπου μέτρα πριν φτάσουμε στο ναό του Παντοκράτορα, δυτικά στη θέση Πλάντρες, σε λόγγο προς την λιμνοθάλασσα Κορισσίων, στο χαμηλότερο επίπεδο του εδάφους, σε λακκιά. Η θέση του βεβαιώνεται από κατά καιρούς ευρήματα, όπως κεραμίδια κλπ. Στο μέρος αυτό είχαν στρατοπεδεύσει Σέρβοι το 1916 και Ιταλοί στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ο Άι Γιαννόπουλος.

      Ο δεύτερος ναός του Πρινίλα είναι ο Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος. Ιδιωτικός ναός που ανακαινίστηκε εκ βάθρων το 2002. Λόγω μικρού μεγέθους οι κάτοικοι τον λένε Αϊ Γιαννόπουλο. Βρίσκεται στην περιοχή του Πρινίλα, πάνω στο δρόμο που οδηγεί στην πίστα μότο – κρος (εδώ ακριβώς τελειώνει η άσφαλτος), ανάμεσα από ελιές και πουρνάρια. Αναφέρεται ήδη το έτος 1516 «εις την Ράχη, εις τον Άγιο Ιωάννη».

Ο Παντοκράτορας από ανατολικά.

      Ο κυριότερος ναός, ο Παντοκράτορας ή Σωτήρας, σύμφωνα με τις πηγές βρισκόταν εντός του χωριού. Βρίσκεται 100 μέτρα πριν φτάσουμε ατον Αϊ Γιαννόπουλο, δεξιά σε χωματόδρομο για 800 περίπου μέτρα, σε κορυφή ελαιόφυτου λόφου (σε ιδιόκτητη περιοχή). Στη διαδρομή, ανάμεσα από συνεχόμενες καλλιέργειες στα αριστερά μας, περνάμε και από την πηγή νερού «Καμαρέλα». Ο ναός δυστυχώς, είναι από πολλά χρόνια ερειπωμένος, και όμως διασώζονται κάποια σπαράγματα τοιχογραφιών σε δύο και τρεις στρώσεις. Από εδώ, η θέα προς τη λιμνοθάλασσα Κορισσίων, το βουνό του Αγίου Ματθαίου και του Σταυρού, είναι εξαιρετική.
       Τιμής ένεκεν στους κατοίκους του Πρινίλα, ακολουθούν τα επώνυμα του χωριού που γνωρίζουμε, μέσα από νοταριακές πράξεις (εντός παρενθέσεως ο αριθμός εμφάνισης προσώπων με το ίδιο επώνυμο): Κοκόλης (6), Μορφόπουλος (4), Κουτζοράφθης (3), Μάρκος της Ευφροσύνης (Μάρκος, Νικόλαος & Αντωνία 3), Αργυρός (2), Μπούγιας (2), Μούρεσης (2), Πλόημος (2), Στασινός, Κοντόπουλος, Πάχαινα, Κεφαλληνός, Νικηφόρος, Μεταξού, Σίδερης, Ποθητός, Παξινός, Ρουμποτής, Φάντης, Κάημαινα (μητέρα του Φάντη) & Στασινός.

ΠΗΓΕΣ

- Χαρίλαος Β. Κόλλας «Η ΝΗΣΟΣ ΤΩΝ ΚΟΡΥΦΩΝ ΤΟΝ 16Ο ΑΙΩΝΑ» τ. Α’. Κέρκυρα 1994.

- Ευθύμιος Κ. Λίτσας – Ευδοκία Χ. Λεοντιάδου «Δημήτριος Φαρμάκης. ΝΟΤΑΡΙΟΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΣ ΑΓΙΟΥ ΜΑΤΘΑΙΟΥ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΩΝ ΕΤΩΝ 1515-1525». UNIVERSITY STUDIO PRESS. Θεσσαλονίκη 2011.

Γ. Δημουλάς