Στις ακτές της Νεκροθάλασσας – μέρος α΄

Το παρατηρητήριο αναδύεται μέσα από τους καλαμιώνες της Χρυσίδας.

            Η λιμνοθάλασσα Χαλικιόπουλου, ή Νεκροθάλασσα όπως την αποκαλούσαν οι μεσαιωνικοί Κορφιάτες, αν και ορατή σχεδόν από παντού και οικεία, προσφέρει ελάχιστες δυνατότητες για κατ’ αίσθηση εμπειρία με τις ακτές της. Όχι απροσδόκητα αφού μάλλον εξυπηρετεί ως χαβούζα και ανάδειξη δεν υφίσταται. Λίγο το αεροδρόμιο, λίγο οι ιδιωτικές επιχειρήσεις, λίγο οι καλαμιώνες, λίγο οι αμφιβόλου νομιμότητας περιφράξεις κλπ εμποδίζουν κάθε προσέγγιση, με εξαίρεση τη ζεύξη Πέραμα – Βλαχερνά και κάνα δυο άλλα σημεία. Το ένα απ' αυτά βρίσκεται στην οδό Υλλαϊκού λιμένα, στους πρόποδες του λόφου του Κατακαλού. Φτάνοντας εκεί, η όποια προσπάθεια περιπλάνησης τερματίζεται άμεσα λόγω της «ιδιωτικοποίησης» του αιγιαλού και των περιφράξεων που φτάνουν μέχρι μέσα στο νερό! Περιττό φυσικά να αναφερθεί η πληθώρα σκουπιδιών που ομορφαίνει το χώρο. Πάμε στη Χρυσίδα λοιπόν όπου τα πράματα είναι κάπως καλύτερα. Ένας χωματόδρομος οδηγεί κατευθείαν στην ακτή όπου βρίσκεται και ένα παρατηρητήριο ορνιθοπανίδας που έχει εγερθεί από την τοπική αυτοδιοίκηση. Κάποτε υπήρχε εκεί και ένα κιόσκι με παγκάκια το οποίο έβγαλε φτερά και πέταξε, ολόκληρο. Φυσικά αίτια; Ανθρωπογενή; Απήχθη από εξωγήινους; Δεν γνωρίζουμε. Το σίγουρο είναι ότι η ανάδειξη δεν προχώρησε, ο χώρος βρίθει από σκουπίδια και η ελευθερία κινήσεων παρεμποδίζεται από την πληθώρα μικρών καναλιών που χαράζουν την ακτογραμμή. Τζίφος και εδώ. Έτσι, μόνο σαν κρύο αστείο μπορεί να ερμηνευτεί η αναφορά για τη λιμνοθάλασσα Χαλικιόπουλου, σε παλιά ιστοσελίδα του πρώην Δήμου Αχιλλείων, ότι «Πρόκειται για έναν υγροβιότοπο με μεγάλη οικολογική αξία, που δίνει τη δυνατότητα στον περιηγητή ν΄απολαύσει την ποικιλία της χλωρίδας και της βλάστησης». Τελικά, ίσως μια βουτιά στις ιστορικές πηγές έχει πιο πολύ ενδιαφέρον ενώ μπορεί να φέρει στην επιφάνεια κάποια ενδιαφέροντα ξεχασμένα στοιχεία για τις ακτές της Νεκροθάλασσας του χθες. Για να δούμε.....

Τέλος διαδρομής, εισέρχεστε σε ιδιωτική περιοχή...

Υλλαϊκός λιμένας και το άλλο Πέραμα

Ο αεροδιάδρομος στις ανατολικές ακτές Νεκροθάλασσας. Κάπου εκεί απλωνόταν ο Υλλαϊκός λιμένας, όπως πιστεύεται (φωτό Γ. Δημουλα).

            Η χωροχρονική περιπλάνηση στις παραλίμνιες τοποθεσίες της Νεκροθάλασσας θα ξεκινήσει απ' τ' ανατολικό σύνορό της. Εκεί όπου τα νερά της συναντούν την πρασινοντυμένη χερσόνησο του Κανονίου και το νότιο τμήμα του αεροδιάδρομου. Κάπου σ' αυτές τις ακτές θεωρείται πως ήταν αραγμένος ο Υλλαϊκός λιμένας και προσέφερε καταφύγιο σε πολυταξιδεμένα καράβια ενώ λίγο παραπέρα ζούσε και ανέπνεε η αρχαία πόλη του νησιού. Αναπόφευκτα, η ευρύτερη περιοχή φέρει πολλές μαρτυρίες της παρουσίας των Κορκυραίων, όπως το τμήμα του αρχαίου τείχους που σήμερα στηρίζει τα απομεινάρια της Παναγίας Νερατζίχας. Ταυτόχρονα, αυτός ο ναός, το παλαιοχριστιανικό καθολικό της μονής των Αγίων Θεοδώρων, καθώς και το λείψανο βυζαντινής τοιχοποιίας δίπλα στην Αγία Παρασκευή, διαβεβαιώνουν πως ο χώρος δεν ερημώθηκε εντελώς με την εγκατάλειψη της αρχαία πόλης και του Υλλαϊκού λιμένα κατά τους Μέσους Χρόνους.

Η Νερατζίχα χτιμένη πάνω σε τμήμα πύργου της οχύρωσης της αρχαίας πόλης που πιθανόν σχετιζόταν με τον παρακείμενο Υλλαϊκό λιμένα. 5ος αιώνας π.Χ. (φωτό Γ. Δημουλά).

Η Αγία Παρασκευή, υπαρκτή ήδη τον 16ο αιώνα, και το λείψανο τοιχοποιίας που ανάγεται στους βυζαντινούς χρόνους.

            Στους επόμενους αιώνες τα εδάφη αυτά πρέπει να παρουσίαζαν αρκετή ζωντάνια αφού το 16^ο αιώνα οι ποπολάροι καλλιεργούν σ' αυτά, δραστηριότητα που είχε ξεκινήσει προφανώς παλαιότερα, ενώ αναφέρεται και η παρουσία αρκετών ναών. Οι πηγές μιλούν για χωράφια, κήπους, αμπελώνες, ελιές, δένδρα οπορωφόρα, αλλά και για την Αγία Παρασκευή ενώ τον 17^ο αιώνα για την Κασσωπίτρα και την Βλαχέρνα. Εκτός των άλλων, το νότιο τμήμα της τοποθεσίας είχε ιδιαίτερη σημασία καθότι απ' εδώ οι Κορφιάτες περνούσαν, με τη χρήση πλοιαρίων, στις απέναντι ακτές της Νεκροθάλασσας, προκειμένου να κόψουν δρόμο για τη νότια Μέση Κέρκυρα. Γι' αυτό ήταν γνωστό, τουλάχιστον από τα τέλη του 15^ου αιώνα, ως Πέραμα, τοπωνύμιο που τότε αναφερόταν στην εδώθεν και εκείθεν πλευρά του στομίου της λιμνοθάλασσας.

Οι αλυκές

Οι ακτές που κάποτε φιλοξενούσαν τις αλυκές.

            Το οδοιπορικό συνεχίζει φτάνοντας στα βόρεια παράλια της λιμνοθάλασσας, όπου κάποτε ίδρωνε το πόπολο για να μαζέψει το «χρυσάφι» της θάλασσας, το οποίο εμπορευόταν η Σερενίσιμα αποκομίζοντας σημαντικά έσοδα. Εκεί λοιπόν απλώνονταν οι αλυκές, καταλαμβάνοντας την έκταση όπου σήμερα περιλαμβάνει, περίπου, το Δημοτικό Νεκροταφείο, τις εγκαταστάσεις του αεροδρομίου και το βόρειο άκρο του αεροδιάδρομου. Πότε ξεκίνησαν τη λειτουργία τους δεν είναι γνωστό, αφού δεν έχει ξεκαθαριστεί αν οι αλυκές που απαντώνται στο προάστιο κατά τα τέλη του 14^ου αιώνα, αναφέρονται σ’ αυτές ή σε αλυκές στον κόλπο της Γαρίτσας. Πάντως πρέπει να ήταν ήδη σε λειτουργία τον 16^ο αιώνα. Από την περιοχή δεν έλειπαν και οι ναοί, όπως η σωζόμενη μέχρι και σήμερα, μεταξύ λεωφόρου Επτανήσου και Εθνικής οδού, Παναγία Μεγαλομάτα, λίγο βορειότερα (Κουλίνα σήμερα) η αφανισμένη Αγία Ελένη και κάπου στην ευρύτερη περιοχή ο επίσης αφανισμένος Άγιος Δημήτριος, μνημονευόμενοι και οι τρεις από τον 16^ο αιώνα. Εν γένει, φαίνεται πως ο τόπος, πλην της πλευράς προς το προάστιο των Καστράδων, μάλλον ήταν έρημος αφού το 1754, στην καταγραφή των ναών του νησιού, σχετικά με την Αγία Ελένη, αναφέρεται ότι «είναι εις τόπον μακριά από σπίτια και υποκείμενος να την κλέψουν, ως είπαν».

Χάρτης των μέσων του 18ου αιώνα όπου διακρίνονται οι αλυκές και χωράφια, δεξιά σημειώνονται αμυδρά η Υ.Θ. Μεγαλομάτα και η Αγία Ελένη ενώ αριστερά η Νερατζίχα, η μονή των Αγίων Θεοδώρων καθώς και η μονή της Υ.Θ. Λαμποβίτισσας (εικόνα από το http://www.corfuhistory.eu).

            Η αυλαία των αλυκών έπεσε το πρώτο τέταρτο του 19^ου αιώνα και στον ίδιο περίπου χώρο, ο αέρας άρχισε να αντηχεί χλιμιντρίσματα και ποδοβολητά αλόγων. Οι Εγγλέζοι, εκμεταλλευόμενοι το επίπεδο έδαφος που είχε διαμορφωθεί, διοργάνωναν εκεί ένα από τα αγαπημένα τους σπορ, τις ιπποδρομίες. Έναν αιώνα μετά, ενώ ήδη οι οβίδες άπλωναν τη σκιά του θανάτου στα χαρακώματα της Κεντρικής Ευρώπης, το νησί έρχεται υπό την κυριαρχία της Αντάτ η οποία δημιουργεί μια βραχύβια βάση ανεφοδιασμού με υπόστεγο για αερόπλοια, στη θέση περίπου του σημερινού κολυμβητήριου. Εκεί κοντά, κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, θα κατασκευαστεί ένας υποτυπώδης αερολιμένας που θα δεχτεί την παρθενική του προσγείωση αεροσκάφους το 1937. Στα επόμενα χρόνια αυτός θα μετακομίσει στην τωρινή του θέση όπου θα περάσει διάφορες κατασκευαστικές φάσεις μέχρι να πάρει τη σημερινή του μορφή.

Χάρτης του 1843 όπου σημειώνεται η πίστα των ιπποδρομιών "Race Course", στον χώρο των πρώην αλυκών. (φωτό Τάσου Ζωχιού).

Πηγές

• Η Κέρκυρα και τα Ηπειρωτικά παράλια στα τέλη του Μεσαίωνα (1386-1462) - Σ. Ασωνίτης
• Κέρκυρα, απ’ όπου χαράζει ως όπου βυθά - Γεράσιμος Δημουλάς
• Η νήσος των Κορυφών τον 16^ο αιώνα – Χ. Κόλλας
• Ο αστικός χώρος και τα Ιερά. Η περίπτωση της Κέρκυρας τον 16^ο αιώνα - Σ. Καρύδης  
• Ναοί και Μοναστήρια Κέρκυρας – Παξών και Οθωνών στα μέσα του ΙΗ΄ αιώνα - Καπάδοχος Χρ. Δημήτριος
• http://www.corfuhistory.eu το οποίο και ευχαριστούμε για την άδεια χρήσης φωτογραφίας.
• Αρχείο Τάσου Ζωχιού τον οποίο και ευχαριστούμε για την άδεια χρήσης φωτογραφίας.