Λιμνών λόγια – μέρος στ΄

Λιμνοθάλασσα Χαλικιόπουλου

Η λιμνοθάλασσα από το βουνό των Αγίων Δέκα (φωτό Γ. Δημουλάς).

Η λιμνοθάλασσα Χαλικιόπουλου, μαζί με την Βλαχέρνα και το Ποντικονήσι, τους πολυφωτογραφημένους πρεσβευτές του νησιού, καθώς και με το αεροδρόμιο που φιλοξενεί στα σπλάχνα της, αποτελεί ίσως μια από τις πιο γνώριμες εικόνες της Κέρκυρας. Άλλωστε είναι και μια από τις πρώτες που δέχονται οι εξ ουρανών αφιχθέντες στο νησί. Γνώριμη λοιπόν είναι, αλλά κατά πόσο είναι και γνωρισμένη; Μάλλον όχι και πολύ γι’ αυτό ας κάνουμε μια προσπάθεια να τη μάθουμε λίγο καλύτερα.

Αεροπλάνα και παπόρια στην Χρυσίδα.

Ξετυλίγοντας το κουβάρι της ιστορίας της λιμνοθάλασσας φτάνουμε ως την αρχαιότητα, εποχή κατά την οποία, όπως μας διηγείται ο Θουκυδίδης στο έργο του, λειτουργούσε εκεί ο ένας εκ των δύο λιμένων που διέθετε η αρχαία πόλη και πρόγονος του σημερινού αερολιμένα, ο Υλλαϊκός λιμένας. Τόσο η άμεση γειτνίασή της με την πόλη, που τότε βρισκόταν στη χερσόνησο του Κανονιού, όσο και το κλειστό γεωγραφικό της σχήμα, την καθιστούσαν ελκυστική για τον ελλιμενισμό των πλοίων των Κορκυραίων. Με το πέρασμα των αιώνων και την εγκατάλειψη της αρχαίας πόλης ο Υλλαϊκός λιμένας περιήλθε σε αχρηστία, κάτι στο οποίο ήδη συντελούσαν ανέκαθεν οι προσχώσεις και η συσσώρευση λάσπης, επιπτώσεις της ροής των χειμάρρων που κατέληγαν στη λιμνοθάλασσα. Τα ίχνη του λιμένα σβήστηκαν εντελώς και σήμερα είναι δύσκολο να φανταστούμε την εικόνα του, δεδομένου ότι ο χώρος έχει γνωρίσει ριζικές αλλαγές και ότι οι ακτογραμμές έχουν προωθηθεί αρκετά προς το εσωτερικό της λίμνης. Συνεχίζοντας την πορεία της στον χρόνο, η λιμνοθάλασσα και η γύρω περιοχή, λόγω ευνοϊκής γεωγραφικής διαμόρφωσης, θα αποτελέσει πεδίο άσκησης παραγωγικών δραστηριοτήτων όπως ιχθυοτροφία, συγκομιδή αλατιού και γεωργία, επομένως θα αποκτήσει αξία. Μεσαιωνικές πηγές αναφέρουν ότι στα μέσα του 15^ου αιώνα ήταν παραχωρημένη φεουδαλικά στην, προβηγκιανών καταβολών, οικογένεια de Hugoth (Διγότη ή Δελιγότη στα κορφιάτικα) και ονομαζόταν Νεκροθάλασσα, όνομα που ίσως υποδηλώνει την ύπαρξη παρακείμενου νεκροταφείου - αυτό στηρίζεται και από σχετικά ευρύματα σε παραλίμνιες περιοχές. Το 1469 ήταν μισθωμένη από τον βαρόνο Αρσένιο de Hugoth στον Κωνσταντή Χαλικιόπουλο, γεγονός που φανερώνει ότι ίσως ήδη να λειτουργούσε ιχθυοτροφείο εκεί και ταυτόχρονα αποκαλύπτει την αρχαιότητα του δεσμού της με την οικογένεια που θα της χαρίσει, μετά τον 16^ο αιώνα, τη σημερινή της ονομασία. Πάντως, βιβάρι υπήρχε εκεί, τεκμηριωμένα, κατά τον 18^ο αιώνα ενώ στα ασυνήθιστα συγκαταλέγεται η οργάνωση ιπποδρομιών επί Αγγλοκρατίας στο χώρο των πρώην αλυκών. Μεγάλη αλλαγή θα επέλθει κατά την έλευση του 20^ου αιώνα όταν η λιμνοθάλασσα θα γνωρίσει μια νέα εποχή με την κατασκευή του αεροδρομίου, κρατώντας από τα παλιά μόνο το βιβάρι της.

Στη μπούκα, πίσω απ' την ΕΡΑ.

            Τα περίπου 1.7 km² της αβαθούς υφάλμυρης λίμνης μαζί με τις παραλίμνιες περιοχές της, που στα βόρεια και στα δυτικά διασχίζονται από ρέματα και μικρές τάφρους, σχηματίζουν έναν διόλου αμελητέο υγροβιότοπο. Σ’ αυτό βοηθά και η πυκνή κατά τόπους βλάστηση που φύεται στις ακτές της, οι οποίες αποτελούν το βασίλειο της αρμυρίχας και των καλαμιών ενώ αραιά και που ορθώνεται και καμιά λεύκα. Ο χώρος προσελκύει μέλη της ορνιθοπανίδας, μάλιστα έχουν παρατηρηθεί περίπου 102 διαφορετικά είδη – κάποια σπάνια, αρκετά είδη ψαριών και οστρακοειδών, ερπετά και αμφίβια. Φυσικά η επιβαρυμένη κατάσταση και καταπόνηση του οικοσυστήματος της λίμνης έχει ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στα έμβια όντα, ειδικά στον πληθυσμό των ψαριών, ενώ παρατηρείται και ευτροφισμός στα νερά της. Έτσι θα προκαλεί ίσως έκπληξη το γεγονός ότι αναφέρεται πως έχουν παρατηρηθεί και βίδρες στην λίμνη. Σίγουρα δεν βρήκαν και το καλύτερο μέρος. Ας σημειωθεί επίσης, ότι η λιμνοθάλασσα αποτελεί τμήμα του ενταγμένου στο δίκτυο Natura 2000 υγρότοπου «Παράκτια θαλάσσια ζώνη από Κανόνι ως Μεσογγή».

Οι καλαμιώνες των ακτών, μέρος του υγροβιοτοπού που μπορεί να απολαύσει κανείς αναπαυόμενος στο χώρο που βρισκόταν το κιόσκι.

Τυπικά μέλη της χλωρίδας και της πανίδας που ευδοκιμούν ιδιαιτέρως στη λιμνοθάλασσα... και η περίφραξη μες το νερό.

          Ούσα στο επίκεντρο πολλών ανθρώπινων δραστηριοτήτων η λιμνοθάλασσα δέχεται μια ισχυρή πίεση που της έχει επιφέρει σημαντική περιβαλλοντική υποβάθμιση. Η βασική προφανής αιτία είναι φυσικά το αεροδρόμιο, αναπόφευκτη όμως λόγω της αναγκαίας λειτουργίας του. Άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι η καταπάτηση του αιγιαλού της λίμνης. Το "ιδιωτικό" της παρελθόν, η αδιαφορία των αρχών και η ολιγωρία στη χάραξη της αιγιαλίτιδας ζώνης προξένησαν μια ασάφεια στο ιδιοκτησιακό καθεστώς του αιγιαλού. Αναπόφευκτα διάφοροι ιδιώτες προχώρησαν σε καταπάτηση, κατά τόπους περίφραξη -μέχρι και μέσα στο νερό μπορεί να δεις κανείς καρφωμένο πάσσαλο-, ακόμη και πώληση δημοσίων, ουσιαστικά, εκτάσεων. Συναφής με τις καταπατήσεις είναι και η καταγγελία για επιχωματώσεις και μπάζωμα των ακτών από σφετεριστές αφού υποστηρίζεται, βάσει παλαιών αεροφωτογραφιών, ότι σε κάποια σημεία η λίμνη έχει υποχωρήσει αισθητά και όχι από φυσικές αιτίες. Τέλος, δίπλα σ' όλα αυτά δεν θα μπορούσε να λείπει και η ούτως ή άλλως αναμενόμενη επιβάρυνση από σκουπίδια, λύματα και μπάζα που έχουν μετατρέψει τον υγροβιότοπο σε σκουπιδότοπο. Δηλαδή κάτι απόλυτα ταιριαστό σε τμήμα περιοχής ενταγμένης στο δίκτυο Natura 2000.

Πλείστες ευκαιρίες για μια απρόσκοπτη περιήγηση στις "δημόσιες" ακτές του υγροβιότοπου.

Το παρατηρητήριο ορνιθοπανίδας στην Χρυσίδα.

           Η τελική εντύπωση που αφήνει η εικόνα της λιμνοθάλασσας είναι ότι, παρόλη την καταπόνησή της, αναγκαία και μη, αποτελεί ακόμη ένα ζωντανό οικοσύστημα αλλά και ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του τόπου. Μπορεί να μην διαθέτει ιστορικά αξιοθέατα ούτε να φιλοξενεί σπάνια χλωρίδα και πανίδα, αλλά σίγουρα της αξίζει καλύτερη τύχη από την οικοπεδοποίηση ή την περιθωριοποίηση και τη μετατροπή της σε σκουπιδότοπο. Η παρουσία του αεροδρομίου περιορίζει τις δυνατότητες, αλλά δεν αποκλείει οριστικά παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να καταστήσουν κάποιες τοποθεσίες της επισκέψιμες. Όμως, η προστασία, αποκατάσταση και ανάδειξή της βρίσκονται σε εμβρυακό στάδιο χωρίς να δείχνουν τάσεις ενδυνάμωσης. Οι όποιες προσπάθειες δεν ευόδωσαν και έχουν καταλαγιάσει. Η Κοινότητα Καναλίων, ο Σύλλογος Προστασίας Υλλαϊκού Λιμένα Κέρκυρας και φορείς αυτοδιοίκησης είχαν πρωτοστατήσει σ' έναν αγώνα, με νομικά μέσα, να διακοπεί και αναιρεθεί η καταπατητική δραστηριότητα. Το 2007 το Εφετείο Κέρκυρας απεφάνθη ότι η λιμνοθάλασσα αποτελεί δημόσιο κτήμα. Πάρα ταύτα το θέμα έχει περιέλθει σε στασιμότητα χωρίς κάποια εξέλιξη. Επίσης, πριν μερικά χρόνια, ο πρώην δήμος Αχιλλείων, μέσω προγράμματος, είχε προχωρήσει σε ενέργειες καθαρισμού, βελτίωσης της πρόσβασης στις ακτές καθώς και κατασκευής παρατηρητήριου ορνιθοπανίδας, κιοσκιού ανάπαυσης και γεφυριών. Ούτε αυτές οι δράσεις γνώρισαν αποδοχή ή συνέχιση. Γεφύρια και κιόσκι εξαφανίστηκαν. Τελικά, όπως έχουν τα πράγματα, η λιμνοθάλασσα Χαλικιόπουλου έχει καταντήσει να αρχίζει και να τελειώνει στην Βλαχέρνα και το Ποντικονήσι, χωρίς ενδιάμεσες στάσεις….

Η μοναξιά στην Νεκροθάλασσα.

Μουντό το μέλλον της....

Πηγές

• Θουκιδίδου Ιστορίαι, Βιβλίο Γ΄

(http://www.greek-language.gr/greekLang/ancient_greek/tools/corpora/translation/contents.html?author_id=6)

• Η Κέρκυρα και τα Ηπειρωτικά παράλια στα τέλη του Μεσαίωνα (1386-1462) - Σ. Ασωνίτης
• Κέρκυρα, απ’ όπου χαράζει ως όπου βυθά - Γεράσιμος Δημουλάς
• http://www.corfuhistory.eu
• Βάση δεδομένων δικτύου  Natura 2000, GR2230005: http://natura2000.eea.europa.eu/Natura2000/SDFPublic.aspx?site=GR2230005
• Παλιά ιστοσελίδα πρώην Δήμου Αχιλλείων
• Λιμνοθάλασσα υπό απειλή:  http://www.youtube.com/watch?v=gI8m0-actp4
• Η λιμνοθάλασσα Χαλικιόπουλου στο Δημόσιο: http://kerkhora.blogspot.gr/2008/07/blog-post_12.html