Ο περιζήτητος Ερημίτης – μέρος β΄

Το οδοιπορικό

Με τέτοια προσόντα που διαθέτει ο Ερημίτης καθίσταται άκρως ελκυστικός για τους περιπατητές. Γι’ αυτό τους προσφέρει ένα δίκτυο μονοπατιών που οδηγεί στα διάφορα σημεία ενδιαφέροντος, επιτρέποντας ταυτόχρονα την γνωριμία με την φύση και τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά του χώρου. Είναι σχετικά εύκολος στο περπάτημα και προσφέρει μια πληθώρα εναλλακτικών διαδρομών. Πολύτιμη βοήθεια στην περιπλάνηση δίνουν και οι ταμπέλες (δηλαδή όσες άφησαν όρθιες οι κακόβουλοι) οι οποίες αναγράφουν τις τοπωνυμίες και τις κατευθύνσεις,. Η πιο ενδιαφέρουσα διαδρομή είναι αυτή που προτείνεται από το κατατοπιστικότατο εγχειρίδιο του οικοσυστήματος του Ερημίτη που είχε εκδοθεί από τον (πρώην) Δήμο Κασσωπαίων πριν λίγα χρόνια . Ακολουθεί τις ακτογραμμές του Ερημίτη και περνώντας από τις τρεις λίμνες καταλήγει στο Αυλάκι.

Βράχοι μάχονται σθεναρά εναντίον της βλάστησης και της θάλασσας.

Το στραπούντο της Κορφοβονιάς.

Το οδοιπορικό ξεκινά από την παραλία στον όρμο του Αγίου Στέφανου Σινιών. Ήδη στα πρώτα βήματα αποκαλύπτεται η ιδιαίτερη μορφολογία των πετρωμάτων της ακτογραμμής καθώς και η πλούσια βλάστηση που ντύνει τον χώρο. Παράλληλα μια περιμετρική ματιά θα μας φανερώσει τις ακτές της Αλβανίας, τους λόφους και τις ακτές του Ερημίτη καθώς και τον όρμο του Αγίου Στέφανου. Η διαδρομή εναλλάσσεται περνώντας από ακρωτήρια και μικρές παραλίες. Την άκρη της Ξυλοκερατιάς στην οποία λένε πως κάποτε λειτουργούσε λατομείο, την παραλία του Ασπάλαθρα, όνομα φόρος τιμής στον ασπάλαθρα από τον οποίο βρίθει η περιοχή,  όπως και τον καλά προστατευμένο όρμο της Κορφοβονιάς, όπου η ύπαρξη πηγαδιών μαρτυρά αγροτική δραστηριότητα άλλων εποχών. Από εδώ εποπτεύει το στενό της Κέρκυρας το ναυτικό φυλάκιο με τον παλαιό μυλόπυργο, το καστελλάκι της Γουαρδίας όπως ονομαζόταν επί Βενετσιάνων. Απέναντι του, στην θάλασσα, μπορεί κανείς να αντικρύσει καθαρά τον ύφαλο της Σέρπας ο οποίος κρατά ακόμη την βάση ενός παλιού φάρου. 

Τα δέντρα γέρνουν να πιούν νερό απ' τη Βρωμόλιμνη....

.... και λίγο παρακάτω η Άκολη μοστράρει τα πράσινα στολίδια της.

Η συνέχεια επιφυλάσσει την πρώτη λίμνη του Ερημίτη, την Βρωμόλιμνη και λίγο παραπέρα, προσπερνώντας κάτι κουραμιές που, αποθρασυνόμενες, έχουν μεταμορφωθεί σε δέντρα, το μονοπάτι μας αποκαλύπτει σιγά σιγά την δεύτερη λίμνη, την Άκολη. Δίπλα της εκτείνεται η παραλία με το ακρωτήρι Κακό Κεφάλι ενώ στα ανοιχτά αναδύεται από την θάλασσα το Καπαρέλι φιλοξενώντας στην ράχη του ένα φάρο και τα απομεινάρια του σπιτιού του φαροφύλακα. Από εδώ και πέρα η πορεία αποκλίνει από την ακτή και αλλάζει εικόνα καθώς κυριεύεται ολοκληρωτικά από την βλάστηση. Αρχικά τα δέντρα μπλέκουν τα κλαδιά τους και σκεπάζουν το μονοπάτι σχηματίζοντας σκιερές στοές έπειτα όμως παραμερίζουν αφήνοντας το φως να διαχυθεί ανεμπόδιστο. Συνεργάζονται άψογα πάντως με τους θάμνους για να καταστήσουν αόρατη την μικρή παραλία της Αριάς, την οποία ακόμη συντροφεύουν λίγες αριές.

Οι στοές του μονοπατιού.

Ακρωτήρι Κακό Κεφάλι και στο βάθος, αναδυόμενο από την θάλασσα, το Καπαρέλι.

Κρατώντας ρότα προς τα βορειοδυτικά η διαδρομή οδεύει προς το τέλος της και διασχίζοντας ένα ξέφωτο πνιγμένο στα βράχλα και στους ασπέρδουκλες φτάνει στην παραλία Βουβαλομάντρια. Μάντριζαν λέει, βουβάλια εκεί παλαιότερα. Από εκεί το οδοιπορικό εν τέλει τερματίζει προς τα νοτιοδυτικά, στην παραλία Αυλάκι δίπλα στην οποία απλώνεται η τρίτη λίμνη, η Σαβούρα.

Βράχλα και ασπέρδουκλες μαζεύονται δίπλα στο μονοπάτι για να προϋπαντήσουν τους οδοιπόρους.

Τερματικός σταθμός: Αυλάκι beach.

Ερημίτης στο σφυρί

Ως μια από τις λίγες, μετρημένες στα δάκτυλα ενός χεριού, παρθένες περιοχές του νησιού, ο Ερημίτης δεν θα μπορούσε να αποφύγει τους επίδοξους διακορευτές. Μυρίζοντας τα τάλαρα της υπόθεσης, σ’ αυτούς τους χαλεπούς καιρούς με τα χρέη ψηλά, οι αυθέντες ημών θυμήθηκαν αυτή την ξεχασμένη πούντα του νησιού. Όχι βέβαια για να τη θέσουν υπό καθεστώς προστασίας αλλά για να τη βγάλουν στο σφυρί παραχωρώντας την σε ιδιώτες προς εκατονταετή αξιοποίηση, με την κυριότητα της γης όμως να παραμένει στο δημόσιο βάσει του θεσμού της επιφανείας. Για να καταστεί θελκτική η αγγελία της προκήρυξης του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου ακολουθεί πιστά τις επιταγές μιας καλής εμπορικής προώθησης (ελληνιστί marketing) ακινήτων (ελληνιστί real estate) και προτείνει στους επενδυτές την αποκλειστική χρήση ή την ανάπτυξη συγκροτήματος με έμφαση σε παραθεριστικές κατοικίες και ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις. Πρόταση που μορφοποιείται στην πρόθεση κατασκευής ενός τουριστικού οικισμού, οιονεί χωριού. Με το θέμα και τα συναφή ζητήματα έχουν ασχοληθεί αρκετά τα ΜΜΕ, τοπικά και μη.

Οι "αισθητικές" παρεμβάσεις στον χώρο δίνουν ξεχωριστή ομορφιά και επιδεικνύουν το πολιτισμικό μας επίπεδο. Ειδικά η ντουφεκισμένη πινακίδα φανερώνει έναν εξαιρετικά εμπνευσμένο "καλλιτέχνη".

Αντιθέσεις προς αυτήν την παραχώρηση έχουν εγερθεί από ντόπιους φορείς και συλλόγους. Κυρίως λόγω της αναπόφευκτης περιβαλλοντικής υποβάθμισης του οικοσυστήματος του υγροβιότοπου αλλά και λόγω γεωπολιτικών θεμάτων που ανακύπτουν καθότι η περιοχή εποπτεύει τα στενά της Κέρκυρας και εντός της παραχωρούμενης έκτασης λειτουργεί ναυτικό φυλάκιο. Δεδομένης όμως της μη υπόκυψης της πρόθεσης παραχώρησης σε δημόσιο διάλογο και μετά τις εξαγγελίες για επιτάχυνση των αποκρατικοποιήσεων, μάλλον βρισκόμαστε προ τετελεσμένων γεγονότων. Το ανυπόταχτο χωριό του Ερημίτη θα παραδοθεί στην τουριστική πολεοδόμηση (σειρά θα 'χει ο Ίσσος και ίσως η Αντινιώτη) και προφανώς θα υποστεί μη αναστρέψιμες επεμβάσεις, βαφτισμένες ως «αξιοποίηση», που θα τον φέρουν στα επίπεδα των υπόλοιπων θέρετρων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Κατά πόσο αυτό συνάδει βέβαια με την αειφόρο ανάπτυξη ενός νησιού ήδη αναπτυγμένου τουριστικά, κάτι το οποίο σημειώνει και το Ειδικό Σχέδιο Χωρικής Ανάπτυξης Δημόσιου Ακινήτου του Ερημίτη, και μάλιστα σε ένα μεγάλο κομμάτι των ακτογραμμών του, σίγουρα σηκώνει συζήτηση. Αδιαμφησβήτητα το νησί δεν πάσχει από έλλειψη σε ποσότητα τουριστικών υποδομών και ως επακόλουθο μπορεί κάποιος να διερωτηθεί: Είναι άραγε έγκλημα να μείνει κάτι άθικτο ή έστω να αξιοποιηθεί ηπιότερα; Η τουριστική μονοκαλλιέργεια έχει μήπως φτάσει τα όρια της; Που θα αναζητήσουμε έπειτα νέους χώρους προς δόμηση; Αλλά αυτά τα θέματα πασάρονται βιαστικά προς τις επόμενες γενιές. Μπρος στην ανάπτυξη και την άμεση δημιουργία θέσεων εργασίας, ειδικά αν ενεργοποιηθούν οικοδομικά και οι παρακείμενες εκτάσεις, το περιβάλλον και η βίδρα (όπως ειρωνικά επισημαίνονται σε νεοφιλελεύθερο μέσο ενημέρωσης) μόνο ως εμπόδια στέκονται. Άσε που θα μας κάμουνε και μαρίνα. Οπότε οι ρομαντικοί ας σπεύσουν αν θέλουν να προλάβουν μια περιήγηση σ' ένα αναλλοίωτο κορφιάτικο τοπίο πριν το αγγίξει το «μαγικό» ραβδί της ανάπτυξης. 

Ναυαγός στις ακτές.

Πηγές

• Εγχειρίδιο του οικοσυστήματος του Ερημίτη από τον (πρώην) Δήμο Κασσωπαίων, το οποίο είχε την ευγενική καλοσύνη να το ανεβάσει στο διαδίκτυο η ομάδα συντελεστών του δικτύου EcoCorfu. http://ecocorfu.gr/download/OIKOSYSTHMA_ERHMHTH_DHMOS_KASSOPAION.pdf
• Δείτε τον περίπατο και στο αδελφό blog: http://kerkyraikamonopatia.blogspot.gr/2012/04/blog-post.html
• Σχετικά αρθρα στα :

http://www.corfutopia.gr/

http://www.corfupress.com/news/

http://ecocorfu.gr/

Ο περιζήτητος Ερημίτης – μέρος α΄

            Έκαμε το λάθος ο τσαμένος ο Ερημίτης και ενόμισε ότι είχε βρει την ησυχία του και δεν θα ασχολούτανε κανείς μαζί του. Δεν τα ‘χε λογαριάσει και λάθος. Τόσο καιρό μόνο λίγοι αθρώποι και κάνα παπόρι τον πλησιάζανε χωρίς να τον πολυενοχλούνε. Ούτε ξενοδοχεία, ούτε μαρίνες, ούτε beach bar, ούτε φασαρίες χαλάγανε την ζαχαρένια του. Μα οι καιροί αλλάξανε. Πνοή σιρόκου πότισε τον ξεχασμένο Ερημίτη με την μυρωδιά των τάλαρων και τον έκανε τση μοδός. Τα μαντάτα κυκλοφόρησαν αστραπιαία. Οι Κουβερνταδόροι αποφασίσανε, λέει, να τον δώκουνε για πάχτωμα. Χρειάζονται όβολα ώστε να πλερώσουνε τα χρέγια μας σαν χώρα, ανάθεμά τα τα τάλαρα! Έτσι τον βάλανε στσ' αγγελίες για να ψαρέψουνε επεν(γ)δυτές που θα τον «αξιοποιήσουνε» για έναν αιώνα. Καλού κακού λοιπόν, πριν το φέρει η μοίρα και ‘ρθουν μπουρντόζες, πέσουν μπετά, μπούνε φράχτες και αποκλειστεί το μέρος (έστω τμηματικά), είπαμε να τον επισκεφτούμε για να σας μεταφέρουμε κάποιες εικόνες και εντυπώσεις.

Η Βρωμόλιμνη αγναντεύοντας προς νότο.

         Για όσους δεν γνωρίζουν αναφερόμαστε σε μια τοποθεσία που απλώνεται στις ακτές της βορειοανατολικής Κέρκυρας. Σ’ αυτή την ξεχωριστή πούντα του νησιού ορθώνεται μια συντροφιά λόφων που κρατούν στην αγκαλιά τους τα νερά τριών λιμνών ενώ στα σύνορα της με την θάλασσα έχει σμιλευτεί μια πολυδαίδαλη ακτογραμμή που σχηματίζει παραλίες, κολπίσκους και ακρωτήρια. Ταυτόχρονα η πανταχού παρούσα πυκνή βλάστηση χαρίζει την ιδιαίτερη θωριά της αλλά και ζωή στο τοπίο. Ζωή που ενισχύεται από τα μέλη της πανίδας που έχουν βρει καταφύγιο σ’ αυτόν τον προικισμένο τόπο και συμπληρώνουν το σημαντικότατο οικοσύστημα που διατηρείται εκεί. Ένα σύνολο χρωμάτων, σχημάτων, μυρωδιών και ήχων ξεπηδούν μέσα από μαγευτικές εικόνες που συνδυάζουν καταπράσινους λόφους, αδάμαστες ακτές και πράες λίμνες σε ένα φόντο ουρανού και θάλασσας. Ένα μικρό δείγμα των καλλιτεχνικών ικανοτήτων της φύσης. 

Ψηφιδωτά, ελαιογραφίες, υδατογραφίες.....

Μεταξύ ιστορίας και μύθου

Ο λόφος με τον μυλόπυργο, πρώην καστελάκι της Γουάρδιας νυν ναυτικό φυλάκιο.

Η ιδιαίτερη γεωγραφική θέση του Ερημίτη τον επιφόρτισε με τον ρόλο του φύλακα των στενών της Κέρκυρας, πράγμα που του προσέδιδε, ήδη από πολύ παλιά, ξεχωριστή στρατηγική σημασία. Αναγνωρίζοντας την, οι διάφοροι κατακτητές προχωρούσαν σε ενέργειες ελέγχου-φύλαξης της περιοχής και των στενών. Γι’ αυτό ίσως ο χώρος δεν γνώρισε ιδιαίτερη αξιοποίηση πλην της στρατιωτικής. Τα ντοκουμέντα αποδεικνύουν την εγκατάσταση μισθοφορικών σωμάτων stradiotti και την ύπαρξη αγκυροβολίου γελεάσσας (τύπος πολεμικού πλοίου) στο Αυλάκι καθώς και την ύπαρξη του καστελακίου (ο μυλόπυργος που υπάρχει στο σημερινό ναυτικό φυλάκιο) της Γουαρδίας, δηλαδή του πύργου της φρουράς, στα χρόνια των Βενετσιάνων. Επίσης αξίζει να σημειωθεί ότι για να εξαλειφθούν οι εκ θάλασσας κίνδυνοι για τα πλοία που περνούσαν από το στενό, χτίστηκε το 1823, στα χρόνια των Εγγλέζων, στην νησίδα Καπαρέλι ένας φάρος ύψους 9μ, ο δεύτερος παλαιότερος της Κέρκυρας, με πρώτο αυτόν του Παλαιού Φρουρίου.

Το τοπογραφικό του 1773, εικόνα δανεισμένη από τον οδηγό για τον Ερημίτη του Δήμου Κασσωπαίων.

Το 1773 τα εδάφη της περιοχής αποτελούσαν τμήμα της εμπαρονήας των υψυλοτατων κυρίων αδελφών Έρυτζων (Erizzo – βενετσιάνοι ευγενείς) και έφεραν την ονομασία Erremiti et Artavani. Αυτή είναι μια από τις παλαιότερες εμφανίσεις της ονομασίας Ερημίτη, χωρίς βεβαίως να αποκλείεται να είναι αρχαιότερη ενώ το Αρταβάνης σχετίζεται με οικογένεια που είχε ακίνητη περιουσία εκεί.

Η πούντα Πλάκες του Αγγελή δείχνει προς τον ύφαλο της Σέρπας.

Η αναγραφή των εδαφών και το τοπογραφικό του 1773 αποτελούν μια ρητή μαρτυρία του χώρου, των τοπωνυμίων και των χρήσεων του εκείνη την εποχή. Μεταξύ άλλων, αναφέρονται η ράχη Καλάντρο, το κλήσμα (περιφραγμένος χώρος) των ελεών υπονομαζόμενο του Αρταβάνη, όπου υπήρχε και απαλατιο (διόροφη οικία) της εμπαρονηας, το νησάκι της Σέρπας, τα στραπούντα (όρμοι) Καμινάκι, Κακοκεφάλι, Μοσκοφήλη, Βουβαλομάντρι, τα στραπούντα λεγόμενα του Μπάρμπαρου, η Αριά καθώς και οι τρεις μυκραις λημνοπούλαις, Σαβούρα, Άκολη και Βρομόλημνη. Αυτά τα τοπωνύμια χρησιμοποιούνται ακόμη, 240 χρόνια μετά ενώ είναι εμφανές ότι υπήρχαν τουλάχιστον από τότε οι τρεις λίμνες. Παράλληλα οι ελαιώνες που σημειώνονται, στον λόφο του Αρταβάνη και στην θέση που σήμερα ονομάζεται Τονίες, επιβιώνουν μέχρι τις μέρες μας.

Οδεύοντας προς τα Βουβαλομάντρια.

Λίμνη Σαβούρα.

Δίπλα στην πραγματικότητα δεν θα μπορούσαν να μην γεννηθούν και μύθοι, εμπλουτίζοντας έτσι την ντόπια λαογραφία. Η κατάφυτη περιοχή με τα διάσπαρτα πηγάδια και τις λίμνες έδωσε την έμπνευση για την δημιουργία ιστοριών που μιλάν για νεράιδες που χορεύουν και άλλα μεταφυσικά πλάσματα. Ακόμη και η ονομασία της περιοχής σχετίζεται με έναν μύθο που διέσωσε η προφορική παράδοση. Μιλά για κάποιον πλούσιο γαιοκτήμονα της περιοχής του οποίου απήγαγαν την μοναχοκόρη πειρατές και σαν να μην ήταν αυτό αρκετό έχασε και την γυναίκα του από το μαράζι της. Έτσι αυτός απόμεινε μονάχος και έρημος σ’ αυτά τα μέρη, κοινώς ερημίτης.

Στ' Αυλάκι.

Πηγές

• Εγχειρίδιο του οικοσυστήματος του Ερημίτη από τον (πρώην) Δήμο Κασσωπαίων, το οποίο είχε την ευγενική καλοσύνη να το ανεβάσει στο διαδίκτυο η ομάδα συντελεστών του δικτύου EcoCorfu. http://ecocorfu.gr/download/OIKOSYSTHMA_ERHMHTH_DHMOS_KASSOPAION.pdf

Κορφιάτικοι Θρύλοι – μέρος ζ΄

Καλή Καρτάνου, απ’ τ’ αλώνια στα σαλόνια

Ένας από τους δημοφιλέστερους θρύλους του νησιού υποστηρίζει πως μπριχού πέντε αιώνες, μια Κορφιάτισσα εσκαρφάλωσε σ’ ένα απ’ τ’ ανώτερα αξιώματα που θα μπορούσε κανείς να φτάσει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Βέβαια δεν ήταν ακριβώς από τ’ αλώνια, καθότι αρχοντοπούλα, όμως το κισμέτ της επιφύλαξε ασυγκρίτως μεγαλοπρεπέστερα σαλόνια απ’ αυτά που είχε μάθει. Αλλά προτού να ξεκινήσει η αφήγηση θα πρέπει να ξεκαθαριστεί πως δεν πρόκειται για ένα θρύλο που προέρχεται από την κορφιάτικη παράδοση, ούτε νανούριζαν μ’ αυτόν οι λαϊκές νόνες τ’ αγγόνια τους, πλάι στην ωγνίστρα. Η ιστορία αυτή ξεπήδησε μέσα από έρευνες που έκαναν γνωστοί Κορφιάτες λόγιοι και μετά πήρε διαστάσεις θρύλου με πολλές εκδοχές και μπόλικη σάλτσα. Κάποιοι πάντως υποστηρίζουν ότι είναι αληθινή.

            Το παραμύθι μας γυρίζει πίσω στον χρόνο, στο 1537, αρχές φθινοπώρου. Το ασέδιο των Κορυφών έληξε και έχει αφήκει πίσω του καπνίζοντα ρουβινάτσα και θάνατο. Όμως ο φτερωτός λέων της Γαληνοτάτης, αν και λαβωμένος, κυματίζει ακόμη περήφανος πάνω από τσι πολεμίστρες, σημάδι ότι η χώρα δεν αλώθηκε. Άπραγος, ο τουρκικός στόλος υπό την καθοδήγηση του ναύαρχου Χαϊρεδίν Μπαρμπαρόσα, ανοίγει πανιά για το ταξίδι της επιστροφής. Στα καράβια του είναι στοιβαγμένοι χιλιάδες εξαθλιωμένοι αιχμάλωτοι, λάφυρα της πολιορκίας, όχι μόνο των Κορφών αλλά και άλλων περιοχών που επλήγησαν από τα οθωμανικά φουσάτα. Μεταξύ τους βρίσκονται και κάποια μέλη της κορφιάτικης αρχοντικής φαμίλιας των Καρτάνων. Πρόκειται για τον Νικόλαο Καρτάνο, την γυναίκα του Ρεγγίνα και τα παιδιά τους την Καλή, τον Γιώργο, τον Μανώλη και την Φωτεινή. Αγωνιούν για την τύχη τους η οποία δεν θα αργήσει να τους ρίξει στα σκλαβοπάζαρα και να τους σκορπίσει στα τέσσερα μέρη του ορίζοντα ενώ ο πατέρας θα πεθάνει στο κάτεργο. Μα ο τροχός γυρίζει και 27 χρόνια αργότερα η Ρεγγίνα ελευθερώνεται απ’ τα δεσμά της και επιστρέφει στα πάτρια εδάφη. Ελευθερία απ’ τον βραχνά της όμως δεν βρίσκει διότι ακόμη την έτρωγε το μαράζι για την τύχη των παιδιώνε της, την οποία δεν έμαθε ποτέ. Ώσπου μια μέρα έρχονται συνταρακτικά νέα από την Πόλη. Η μικρή Καλή Καρτάνου ήταν πλέον η Nûr-Banû, σύντροφος του σουλτάνου Selim του Β΄και μάνα του διαδόχου του, Murad του Γ΄. Η Ρεγγίνα συγκλονισμένη από αυτή την αναπάντεχη εξέλιξη δεν χάνει στιγμή. Γράφει ένα γράμμα και απευθυνόμενη προς την Καλή - Nûr-Banû της εξιστορεί τις περιπέτειες της φαμίλιας, της αποκαλύπτει τις ρίζες της, το μέρος που γεννήθηκε και τέλος της ζητά να την δεχθεί κοντά της. Το γράμμα ταξιδεύει  με τον αδερφό της Ρεγγίνας, Μιχαήλ Παπαδόπουλο στο όνομα και έμπορο στο επάγγελμα, στην Πόλη. Φτάνοντας εκεί ο Μιχαλιός βρίσκει έναν συγγενή των Καρτάνων, τον Αντωνάκη, που είχε καταταγεί στο στρατιωτικό σώμα των Σπαχήδων, ο οποίος τον βοηθά να βρει κάποιον για να μεταφράσει την επιστολή στα τούρκικα. Μ’ αυτά και μ’ αυτά η επιστολή φτάνει στα χέρια της Nûr-Banû. Αυτή, προφανώς αποδεχόμενη τα όσα έγραφε το γράμμα, δίνει γραπτή διαταγή να βρεθεί η μάνα της και να την φέρουν κοντά της καθώς και κάποιες δασμολογικές ελαφρύνσεις στον Μιχαλιό παράλληλα με την δικαιοδοσία να απελευθερώνει Κορφιάτες σκλάβους όπου τους συναντά. Κάπου εδώ όμως η αφήγηση τελειώνει, χωρίς να μας λέει τι έγινε με την φλιμένη Ρεγγίνα. Τα υπόλοιπα ανήκουν στην Ιστορία.

Το οικόσημο των Καρτάνων. Φωτογραφία δανεισμένη από το Αρχείο Εραλδικών μνημείων του Ελλαδικού χώρου που βρίσκεται στον διαδικτυακό τόπο του Πανδέκτη.

            Που ξεκινάει όμως η πραγματικότητα; Ας αρχίσουμε με τσου Καρτάνους. Αυτοί ήταν υπαρκτή αρχοντική φαμίλια, γραμμένη στο αρχοντολόι και μια από τις επιφανέστερες. Διέθεταν μεγάλη περιουσία και υποστατικά στην περιοχή των Κυνοπιαστών στον Καμωνά (σημερινά Πικουλάτικα), στην Κουλούρα, στον Αρκουδίλλα και αλλού. Οι πηγές δεν μνημονεύουν αρπαγή της οικογένειας του Νικόλαου Καρτάνου το 1537, χωρίς όμως κάτι τέτοιο να αποκλείεται. Η Nûr-Banû ήταν και αυτή υπαρκτό πρόσωπο. Θεωρείται δεδομένο πως δεν είχε τουρκικές ρίζες. Η επικρατέστερη άποψη λέει πως ήταν κόρη του βενετσιάνου άρχοντα της Πάρου, Nicolò Venier και ονομαζόταν Cecilia Venier-Baffo (να μην συγχέεται με τη συνονόματη θεία της, αδερφή του Nicolò, Cecilia Venier) ενώ μια άλλη άποψη την θέλει Εβραία με το όνομα Rachel. Την απήγαγαν πιτσιρίκα από την Πάρο οι Τούρκοι όταν κατέλαβαν το νησί το 1537. Η συνέχεια την βρήκε ως Nûr-Banû πλέον στο χαρέμι του νεαρού ακόμη Selim του Β΄, ο οποίος την έκαμε ευνοημένη του «σύζυγο» - παλλακίδα. Από εκεί ανέβηκε τα σκαλοπάτια της εξουσίας, όταν ο Selim ο Β΄ έγινε σουλτάνος το 1566 και κυρίως όταν ο γιός της έγινε σουλτάνος το 1574, ως Murad ο Γ΄.

Πως προέκυψε όμως το Καλή Καρτάνου = Nûr-Banû; Όλα ξεκίνησαν από τον λόγιο Ανδρέα Μουστοξύδη. Σύμφωνα με τον γιό του, Μιχάλη Μουστοξύδη, ο Ανδρέας Μουστοξύδης ανέσυρε από τα αρχεία τση Βενετσιάνικης διπλωματικής αλληλογραφίας ένα έγγραφο που απέστειλε ο Βενετσιάνος πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη, Jacopo Soranzo, προς την Γερουσία το 1566. Το έγγραφο αυτό υποτίθεται πως είναι μετάφραση του φημισμένου γράμματος που έγραψε η Ρεγγίνα προς την κόρη της Καλή- Nûr-Banû και από το οποίο αντλούνται οι πληροφορίες που αναφέρονται στον θρύλο. Ο Μιχάλης Μουστοξύδης θεωρεί ότι είναι αληθινό και πως αυτή είναι η ορθή καταγωγή της Nûr-Banû. Η διασπορά όμως αυτής της φήμης οφείλεται στον Φρειδερίκο Αλβάνα ο οποίος, σύμφωνα με τον Γεώργιο Αθανάσαινα, πιθανόν διάβασε από τα Ανάλεκτα του Μουστοξύδη το προαναφερθέν έγγραφο του 1566. Έτσι εξέδωσε το έργο «Η εν έτει 1537 πολιορκία της Κέρκυρας και τα περί την Καρτανίδα Καλήν κατά τας ανεκδότους επιστολάς» το 1877, όπου μεταξύ άλλων δημοσιεύει και άλλες δυο επιστολές, εξαιρετικά αμφίβολης αυθεντικότητας, σχετικές με το θέμα. Πλην των δύο αυτών περιπτώσεων όμως, δεν φαίνεται να υπάρχει καμία άλλη τεκμηρίωση σχετική με την Κορφιάτικη ρίζα της Nûr-Banû. Εκτός αυτού, παρόλο που γίνονται αναφορές σε πραγματικά ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα όπως το ασέδιο του 1537, οι μελετητές θεωρούν πως το περιεχόμενο του γράμματος περιέχει αρκετές ασυνέπειες και κατά πάσα πιθανότητα είναι πλαστό και η όλη υπόθεση είναι αποκύημα τση φαντασίας.

Πηγές

• «Πολιορκία της Κέρκυρας εν έτει 1537 και αιχμαλωσία της Καλής Καρτάνου, συζύγου γενομένης του σουλτάνου Σελήμ» - Μιχαήλ Α. Μουστοξύδου, Πανδώρα; Vol 18, No 423 (1867); σελ. 281-287
• «1537, η πολιορκία της Κέρκυρας από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή και τα ταξίδια του Σαιν Μπανκάρ στις ελληνικές θάλασσες» - Γ.Α. Αθανάσαινας
• «Κερκυραϊκές αρχοντικές αγροικίες Μέσης Κερκύρας, πρώην δήμων Κερκυραίων και Αχιλλείων – Κ. Δ. Καραμούτσος»
• Αρχείο Εραλδικών Μνημείων του Ελλαδικού Χώρου: http://pandektis.ekt.gr/pandektis/handle/10442/163646
• http://www.wikipedia.org/
• Περαντινού Μαρία

Κορφιάτικοι Θρύλοι – μέρος στ΄

Η κόρη του Ερημίτη

Στα μέρη του Ερημίτη....

 

Ο Ερημίτης τση Κέρκυρας, εκτός του φυσικού του κάλλους, έχει να μας προσφέρει και έναν μύθο που σχετίζεται με την προέλευση της ονομασίας του. Σύμφωνα με το ενημερωτικό εγχειρίδιο τση περιοχής ο μύθος αυτός διασώθηκε μέσω προφορικών διηγήσεων ηλικιωμένων.

 Μια φορά και έναν καιρό, πριν από πολλά πολλά χρόνια, ζούσε σε εκείνα τα μέρη ένας πλούσιος γαιοκτήμονας. Η κάζα του λένε πως ήταν απάνου στον λόφο του Αρταβάνη. Μόνος δεν ήταν αφού είχε και φαμίλια, δηλαδή την γυναίκα του και τη μοναχοκόρη τους. Η κοπελιά, εκτός του ότι ήταν μόλτο μπέλλα, ήταν και πολύ εργατική. Δεν δίσταζε να λερώνει τα χέρια της και να βοηθά τη φαμίλια στις δουλειές των χτημάτων. Όλα κυλούσαν ήρεμα ώσπου μιαν αποφράδα ημέρα, όπου πήγε να ποτίσει την αγελάδα της στα πηγάδια στις Τονιές, το κακό εγίνηκε. Πειρατές είχαν αράξει στο κάβο Μπάρμπαρο και βγήκαν στην στεριά για παγανιά. Ήταν ανασφαλείς εποχές και οι επιδρομές για πλιάτσικο δεν ήταν κάτι το ασυνήθιστο. Μόλις λοιπόν είδαν την κοκόνα και πριν αυτή προλάβει να πει κιχ, την άρπαξαν, μαζί και την αγελάδα, την πήγαν στο καράβι τους και την έκαναν για τα ανοιχτά. Μάταια βολόδερναν οι γονείς στους λόφους και τσ’ ακτές αναζητώντας την μονάκριβη τους. Η πίκρα τους έπνιξε τόσο που η μάνα δεν άντεξε και αποδήμησε εν τόπω χλοερώ αφήνοντας τον πατέρα μονάχο του. Έτσι αυτός έμεινε ερημίτης στον τόπο του. Εξου και η ονομασία. Αυτά γινόντουσαν στην στεριά. Στην θάλασσα όμως, τα πράματα είχαν πάρει περίεργες τροπές. Η έμορφη κόρη έκαμε τα σαγόνια του καπετάνιου να πέσουν στο κατάστρωμα, μόλις αυτός την αντίκρισε. Παραδομένος στην γοητεία της, την πήρε γυναίκα του και πλέον αλώνιζαν μαζί τα πελάγη. Ωστόσο η κόρη δεν ξέχασε ποτέ τσου γονείς της και σ’ ένα από τα ταξίδια επέστρεψε στα γνώριμά της εδάφη. Βλέποντας εκεί τον φλιμένο τον πατέρα να κάθεται έρμος στο πατρικό της, συγκινήθηκε και παράτησε την ζωή στην θάλασσα. Βεβαίως την ακολούθησε και ο πειρατής άντρας της. Σιγά μην έκανε και αλλιώς αφού ως γνωστόν η γυνή σέρνει καράβι. Φτιάξανε την ζωή τους, δεν άργησαν να έρθουν και απόγονοι και έτσι το σπιτικό ζωντάνεψε πάλι. Άρα επήλθε και η κάθαρσις μετά από τόσο δράμα και ζήσανε αυτοί καλά και εμείς καλύτερα.

Προφανώς αυτή η ιστορία αντανακλά γεγονότα παλαιών εποχών που μεταδόθηκαν αφηρημένα από γενιά σε γενιά και πήραν την μορφή θρύλων. Τότε που οι επιδρομές, είτε από πειρατές, είτε από επίδοξους κατακτητές ήταν μια υπαρκτή απειλή. Όμως είναι πασιφανές ότι έχει στοιχεία και σενάριο παραμυθιού. Άλλωστε μέχρι τώρα δεν έχουν βρεθεί ενδείξεις που να δίνουν πραγματική βάση στον μύθο.

Ναζλή, το σμαράγδι τσ' ανατολής

            Όχι δεν είναι τίτλος τουρκικού σίριαλ, αν και θα μπορούσε. Εδώ έχουμε να κάμουμε με ένα μύθο όπου οι ρόλοι αντιστρέφονται και το θύμα δεν είναι κορφιάτισσα πιτσιρίκα. Τον αλιεύσαμε από την ιστοσελίδα του πρώην Δήμου Φαιάκων, χωρίς να αναφέρεται κάποια πληροφορία, πέρα από την αφήγηση. Έτσι διατηρούμε επιφυλάξεις ως προς την προέλευση του και αν όντως αποτελεί μέρος τση κορφιάτικης λαογραφίας. Επίσης, πέρα από κάποια ψήγματα που δίνουν μια αίσθηση αληθοφάνειας, η ιστορία που ακολουθεί πρέπει να είναι εξολοκλήρου δημιούργημα της φαντασίας χωρίς καμία ιστορική βάση. 

Ήρωας είναι ένας άρχοντας, ο Νικόλαος Πιέρρης, που ‘χε τα χτήματα του και το αρχοντικό του στον Ύψο. Δεν έμενε στο νησί όμως διότι ήταν διπλωμάτης στην Πόλη. Απ’ ό, τι φαίνεται εκεί πέρα του κλέψε την καρδιά μια εκθαμβωτική μπιρμπιλομάτα ανατολίτισσα. Ήταν η 15χρονη Ναζλή, χανούμισσα στο χαρέμι του σουλτάνου. Ο βουρλισμένος ο Νικολιός δεν καταλάβαινε από χαρέμια και έτσι απήγαγε την Ναζλή και την πήγε στους Κορφούς. Σουλτάνα την είχε τη μικρή και τσ’ έχτισε και ένα ανατολίτικο αρχοντικό για να τσι φεύγουν τα σεκλέτια εδώ στην ξενιτιά. Έλα όμως που ο υπηρέτης της τής την έφερε μπαμπέσικα. Μεμέτης και αυτός, εκ της μέσης Ανατολής, όπως και εκείνη, μάλλον το θεώρησε προσβολή για την θρησκεία τους να πάρει αυτή χριστιανό ή απλά την ζήλευε τρελά. Όπως και να έχει την έσφαξε. Τρελάθηκε ο Νικολιός και θρηνώντας ασταμάτητα την έθαψε στο χτήμα του. Δεν τελειώσαμε όμως διότι υπάρχουν ανοιχτοί λογαριασμοί με το σουλτάνο που δεν είχε ξεχάσει τι είχε συμβεί. Με τα χαρέμια δεν παίζεις άμα θες το κεφάλι σου. Έτσι κατά το τελευταίο ασέδιο από τσου Τούρκους το 1716, ο σουλτάνος διέταξε να αιχμαλωτιστεί ο Πιέρης και να τον φέρουν αλυσοδεμένο μπροστά του. Η διαταγή εκτελέστηκε οπότε άρχισαν ανελέητα βασανιστήρια για τον Νικολιό. Ήθελαν να μάθουν που είναι ο τάφος της Ναζλή αλλά αυτός αρνούνταν πεισματικά να τον αποκαλύψει. Συνεπώς, αναπόφευκτο ήταν κάποια στιγμή η υπομονή να εξαντληθεί. Η χαντζάρα μίλησε και το κεφάλι κύλησε στο πάτωμα ενώ το αρχοντικό του και τα χτήματα του Νικολιού παραδόθηκαν στην πυρά. Όχι, δεν υπάρχει happy end σ’ αυτή την ιστορία.

Πηγές

• Εγχειρίδιο του οικοσυστήματος του Ερημίτη από τον (πρώην) Δήμο Κασσωπαίων, το οποίο είχε την ευγενική καλοσύνη να το ανεβάσει στο διαδίκτυο η ομάδα συντελεστών του δικτύου EcoCorfu. http://ecocorfu.gr/download/OIKOSYSTHMA_ERHMHTH_DHMOS_KASSOPAION.pdf
• http://www.feakes.gov.gr/Default.aspx?tabid=226

Λιμνών λόγια – μέρος ε΄

Ερημίτης, ένα ζωτικό οικοσύστημα

Στα μέρη του Ερημίτη, στο βάθος στην ρίζα του λόφου, η Βρωμόλιμνη

Ο ξακουστός πλέον, λόγω της επικείμενης εκποίησης του η οποία θα σώσει την Ελλάδα και θα την καταστήσει παγκόσμια οικονομική υπερδύναμη, Ερημίτης συντηρεί ένα παρθένο οικοσύστημα βαρύνουσας περιβαλλοντικής αξίας. Φιλοξενεί τρία μικρά υγροτοπικά οικοσυστήματα, την λίμνη Βρωμόλιμνη, την λίμνη Άκολη και την λίμνη Σαβούρα, τα οποία έχουν μείνει σχεδόν ανεπηρέαστα από την ανθρώπινη δραστηριότητα και περικλείονται από ένα ιδιαίτερο γεωγραφικό μόρφωμα, συνδυασμό λόφων και βραχωδών ακτών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να σχηματίζεται ένας σπουδαίος υγροβιότοπος και φυσικά ένα τοπίο ξεχωριστής φυσικής ομορφιάς.

Μαζί με  την λιμνοθάλασσα Αντινιώτη και την λιμνοθάλασσα του Βουθρωτού στην Αλβανία απαρτίζουν ένα ενιαίο σύνολο υγροβιότοπων, αρκετά σημαντικό για την μεταναστευτική ορνιθοπανίδα. Φυσικά στον Ερημίτη ενδημούν και άλλα είδη της Κορφιάτικης πανίδας με σημαντικότερο το φημισμένο, αν και εξαιρετικά σπάνιο πλέον καθότι απειλείται με εξαφάνιση στο νησί, θηλαστικό βίδρα (επιστημονικά Lutra Lutra, αγγλιστί Otter).

Το τοπίο φυσικά δεν θα μπορούσε να μην φιλοξενεί και μια πλούσια χλωρίδα, τυπική των μεσογειακών παραθαλάσσιων περιοχών, που σκορπά απλόχερα τα στολίδια της αλλά και να χαρίζει ονόματα σε τοποθεσίες. Πουρνάρια, σχίνοι, σπάρτα, κουραμιές, ρείκια, ασπάλαθρες, ασπέρδουκλες, κοκκυκιές, αγραπιδιές, παλιούρια και άλλα πολλά καθώς και διάφορα είδη αγριολούλουδων. Αξιοσημείωτη είναι επίσης και η ύπαρξη λίγων αριών και φτελιών. Το γεγονός αυτό μαρτυρά ότι η βλάστηση δεν έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία 240 χρόνια όπως αποδεικνύεται από τοπογραφικό του 1773 όπου μνημονεύονται τα τοπωνύμια Φτελιά και Αριά. Ενδεικτικά του είδους των δέντρων που υπήρχαν τότε σ’ αυτά τα μέρη. Δεδομένης μάλιστα της μικρής αγροτικής εκμετάλλευσης του χώρου, ίσως εδώ να αποτυπώνεται μια εικόνα της αρχέγονης βλάστησης του νησιού και της μορφής που είχε το περιβάλλον του πριν κάμποσους αιώνες.

Με αυτά λοιπόν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά το οικοσύστημα καθίσταται εξαιρετικά πολύτιμο. Ήδη από το 1993 ο Xavier Gémillet, γάλλος βιολόγος ο οποίος μεταξύ αλλων έχει ασχοληθεί και με την υδρόβια πανίδα του νησιού δημοσιεύοντας σχετικές μελέτες, είχε προτείνει την δημιουργία ενός καταφυγίου άγριας ζωής στον Ερημίτη, κυρίως προς όφελος της απειλούμενης βίδρας, επισημαίνοντας πως ο βαθμός μόλυνσης, οικοδόμησης και όχλησης σ’ αυτόν τον τόπο ήταν πολύ μικρός και το οικοσύστημα ιδανικό. Επί λέξει ένα «Otter Haven». Φυσικά δεν ήταν ο μόνος αφού κατά καιρούς φορείς και σύλλογοι, αναγνωρίζοντας την αξία του χώρου, έχουν κάνει προσπάθειες να ληφθούν μέτρα προστασίας. Έτσι 20 χρόνια μετά η πολιτεία, ενστερνιζόμενη τις προτάσεις, προτίθεται ευχαρίστως να διαθέσει ένα μέρος του Ερημίτη προς αξιοποίηση και την κατασκευή ενός καταφυγίου. Όχι βέβαια για την φιλοξενία της Lutra Lutra και άλλων ειδών άγριας ζωής, αλλά για την φιλοξενία αλλοδαπών μελών του πολυπληθούς αποδημητικού, κατά τους θερινούς μήνες, είδους Homo Sapiens (κατά πόσο είναι sapiens βέβαια είναι άλλο θέμα, ίσως το σάπιενς ταιριάζει περισσότερο). Γίνεται εμφανές λοιπόν πως θα διαταραχθεί ανεπανόρθωτα η ισορροπία του οικοσυστήματος που διατηρείται εκεί επί κάμποσους αιώνες και μάλλον η υποβάθμιση θα είναι αναπόφευκτη. Είναι που το ‘λεγαν στον επίλογο του εξαιρετικού εγχειριδίου του οικοσυστήματος του Ερημίτη. Θέλουμε, λέει, «να μείνει ο τόπος κληρονομιά για τις επόμενες γενιές όπως και εμείς τον κληρονομήσαμε από τους προηγούμενους. Να μην γίνει ένα ακόμα θύμα του κέρδους και της οικοπεδοποίησης». Τς τς τς μα να μην μπορούν να διακρίνουν πόσο θα ομορφύνει με λίγο τσιμέντο αυτό το άσχημο τοπίο….

Βρωμόλιμνη

Η νοτιότερη λίμνη της περιοχής ακούει στο όνομα Βρωμόλιμνη. Σφιχτά αγκαλιασμένη από το πράσινο απλώνεται δίπλα από μια παραλία και την χωρίζει μια στενή λωρίδα ακτής από την θάλασσα. Βεβαίως τα σκουπίδια δεν θα μπορούσαν να λείπουν αλλά η φύση τους μαρτυρά ότι μάλλον τα ξέβρασε το κύμα και δεν τα πέταξαν περαστικοί. Είναι γνωστή με αυτό το όνομα τουλάχιστον από το 1773. Α επίσης βρίσκεται εντός της έκτασης που πρόκειται να παραχωρηθεί προς αξιοποίηση από το δημόσιο.

Άκολη

Λίγο πιο βόρεια υπάρχει, πλαισιωμένη από πυκνή βλάστηση, η λίμνη Άκολη. Την έχει αράξει και αυτή δίπλα από το κύμα από το οποίο την προστατεύει μια στενή παραλία. Βαθμός ρύπανσης τα ίδια πάνω κάτω με την προηγούμενη. Η γειτνίαση της με την θάλασσα φαίνεται πως θεωρήθηκε ευνοϊκή, σε προηγούμενες εποχές, για την δημιουργία βιβαρίου. Αυτό συμπεραίνεται από τα απομεινάρια ή μια απόπειρα κατασκευής, δεν είναι γνωστό αν προχώρησε το έργο, ενός τάγιου. Η λίμνη σημειώνεται στο τοπογραφικό του 1773 με την ίδια ονομασία..

Τα απομεινάρια του τάγιου στην Άκολη

Σαβούρα

Η Σαβούρα είναι η βορειότερη λίμνη. Όνομα και πράγμα. Λογικό είναι αφού επέλεξε να ξαπλώσει δίπλα από την παραλία του Αυλακίου, για να κάνει ηλιοθεραπεία μαζί με τους λουόμενους, πληρώνει το τίμημα δεχόμενη λογής λογής σκουπίδια. Αυτά έχει ο πολιτισμός. Απαντάται και αυτή από το 1773 με το ίδιο τοπωνύμιο.

Πηγές

• Εγχειρίδιο του οικοσυστήματος του Ερημίτη από τον (πρώην) Δήμο Κασσωπαίων, το οποίο είχε την ευγενική καλοσύνη να το ανεβάσει στο διαδίκτυο η ομάδα συντελεστών του δικτύου EcoCorfu. http://ecocorfu.gr/download/OIKOSYSTHMA_ERHMHTH_DHMOS_KASSOPAION.pdf

Παλαιοχώρα – μέρος β΄

άρθρου συνέχεια.....

Σήμερα όμως ποια είναι η κατάσταση στη χερσόνησο της Παλαιοχώρας? Τι απέγιναν οι δύο ναοί, του Αγ. Νικολάου και του Αγ. Γεωργίου?

Την απάντηση την πήραμε πρόσφατα με την επίσκεψή μας στο χώρο. Η πυκνή βλάστηση με σχίνους, πρίνους, κυπαρίσσια, ελιές, βατσουνιές, βελανιδιές, που σε κάποια σημεία γίνεται αδιαπέραστη, τα χαμένα μονοπάτια που μόνο κάποια απομεινάρια τους υπάρχουν πλέον, το απότομο του εδάφους που στις άκρες γύρω – γύρω προς τη θάλασσα γίνεται επικίνδυνο για κάθε επισκέπτη, δυσκόλεψαν την προσπάθειά μας, όμως είδαμε αρκετά πράγματα, καθώς και τις δύο ερειπωμένες εκκλησίες, για να επιβεβαιωθούν όσα βρήκαμε στις διάφορες γραπτές πηγές που αναφέρονται στην περιοχή.

Εδώ τα λάθη δεν συγχωρούνται.

Η πρώτη ενδιαφέρουσα έκπληξη ήταν τα πολλά ερείπια μικρών κατοικιών ίσως και άλλων κτηρίων με μέτωπο προς την ξηρά, για να είναι προστατευμένα από τους σφοδρούς ανέμους του χειμώνα, εντύπωση μεγάλη όμως μας δημιουργήθηκε και από τις αδικαιολόγητα πολλές σκόρπιες πέτρες, που δείχνουν να είναι φερμένες από αλλού. 

Θεμέλια τοίχων διάσπαρτα στην περιοχή.

Ερείπια, πιθανόν οικίας.

Δεύτερη ευχάριστη έκπληξη ήταν η εύρεση, στην κάπως επίπεδη κορυφή, που όμως έχει πληγεί από τις κατά καιρούς κατολισθήσεις, του ναού του Αγίου Γεωργίου, ενός ναού επτανησιακού τύπου ξυλόστεγης βασιλικής που στέκονται όρθιοι μόνο οι πλαϊνοί τοίχοι και η κόγχη, που όμως βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Τοιχογραφίες? Ούτε κουβέντα να γίνεται, ακόμα και για ασβέστη σε κάποιο έστω σημείο, το δε δάπεδο απλώς δεν υπήρχε, οι σχίνοι και τα πουρνάρια να είναι οι μόνοι πιστοί εδώ και πολλές δεκαετίες, ίσως και αιώνες, περιμένοντας όμως μάταια να σημάνουν οι καμπάνες, που η μνήμη των γηραιότερων κατοίκων των Λακώνων αναφέρει ότι ήταν κρεμασμένες σε κάποιο δέντρο έξω από το ιερό. Οι μεγάλες, για την εποχή, διαστάσεις του 13,70 με 6 μέτρα περίπου  και η ύπαρξη πρόναου, δείχνουν ότι ίσως να έχει υποστεί επεμβάσεις με τον καιρό, που να μην επιτρέπουν την ακριβή χρονολόγησή του, όμως οι αμελέστατα πελεκημένοι λίθοι (αργολιθοδομή) μαρτυράνε ζωή αιώνων στο χώρο. Το περίεργο είναι ότι οι παλαιές γραπτές πηγές και οι γνωστοί κατάλογοι των εκκλησιών δεν μας δίνουν πληροφορίες για τον ξεχασμένο, ερημίτη ναό του Αγ. Γεωργίου.

Το ιερό του Άη Γιώργη.

Ο νότιος τοίχος του Άη Γιώργη με την είσοδο του.

Δέντρα ...οι μόνοι πιστοί εδώ και πολλές δεκαετίες... στο εσωτερικό και τα χαλάσματα του δυτικού τοίχου του ναού.

Χαμηλότερα, πάνω ακριβώς από την άκρη της Αλύπας, σε σημείο με απότομο γκρεμό, βρίσκεται καλά κρυμμένος ο ναός του Αγ. Νικολάου, για τον οποίο δεν μπορεί να πει κανείς με βεβαιότητα πόσο παλιός είναι. Σε αυτόν σώζεται ο ένας τοίχος και η μισή κόγχη του ιερού. Μάλιστα αχνοφαίνονται και κάποιες τοιχογραφίες προς το σημείο που τοποθετείται η εφέστια εικόνα του ναού, που διασώζεται στην ιερά μονή της Υ.Θ. Παλαιοκαστρίτσας (Παλαιοκαστρίτισσας σωστότερα). Επτανησιακού τύπου είναι και αυτός ο μονόχωρος επιμήκης ναός, με διαστάσεις 9 μ. μήκος και 4 μ. πλάτος περίπου, εδώ όμως είναι πιο φανερά κάποια στοιχεία που δείχνουν βυζαντινή αρχιτεκτονική όπως η σειρά από κεραμίδια ανάμεσα από σειρά λίθων. Εσωτερικά παρά τις μικρές διαστάσεις του χωρίζεται σε τρία μέρη, τον πρόναο, τον κυρίως ναό και το ιερό βήμα. Σε πρωτοπαπαδική επίσκεψη – επιθεώρηση στο ναό, στις 17.5.1720, αναφέρεται ότι ο ναός είχε άμεση ανάγκη επισκευών και ότι είχε παραχωρηθεί από την αδελφότητα του ναού (άγνωστο πότε), με νοταριακή πράξη στη μονή της Υ.Θ. Παλαιοκαστρίτσας. Την ίδια δε ημέρα, προφανώς με το ίδιο έγγραφο ο Μεγάλος Πρωτοπαπάς όρισε, επειδή βρισκόταν κτισμένος σε σαθρό τόπο (με συνέπεια την ανάγκη συνεχούς συντήρησης) την εκ βάθρων ανέγερση του σε άλλο τόπο («Ορθόδοξες αδελφότητες και συναδελφικοί ναοί στην Κέρκυρα, 15^ος – 19^ος αι.» Σπύρος Χρ. Καρύδης). Έτσι όπως φαίνεται χτίστηκε ο ναός του Αγ. Νικολάου στους Λάκωνες, παίρνοντας ίσως και κάποια ιερά σκεύη, εικόνες και άλλα κειμήλια.

Τα απομεινάρια του Άη Νικόλα, η εσωτερική πλευρά του νότιου τοίχου και κάτι λίγο από το ιερό.

Λίγα χρόνια αργότερα, στα 1753-54 ο Μεγάλος  Πρωτοπαπάς, με εντολή της ενετικής διοίκησης, πραγματοποίησε επίσκεψη – καταγραφή όλων των ναών του νησιού με τα ιερά σκεύη και τα άμφια, και ενώ η περιγραφή όλων των ναών είναι λεπτομερέστατη, για τον Άγιο Νικόλαο στην Παλαιοχώρα αναφέρει εντελώς λιτά «Ομοίως αντίκρυς του αυτού Μοναστηριού (εννοεί της Παλαιοκαστρίτσας) εις το λεγόμενο Νησί. Εκκλησία του Αγίου Νικολάου, μετόχιον ως άνωθεν», δείχνοντας ότι δεν ανέβηκε στο λόφο της Παλαιοχώρας να τον επισκεφθεί, ίσως  ο τόπος από τότε ήδη να είχε λογγιάσει και μην ήταν δυνατή η πρόσβασή του, η ουσία όμως είναι που δεν μας έδωσε πληροφορίες για το αν είχε εγκαταλειφθεί, εντελώς ο ναός και αν είχε διατηρήσει εικόνες και άλλα ιερά σκεύη («Ναοί και Μοναστήρια Κέρκυρας – Παξών & Οθωνών στα μέσα του ιη’ αιώνα», Δημητρίου Χρ. Καπάδοχου). Εικασίες μόνο μπορεί να κάνουμε, με βάση την εφέστια εικόνα του ναού, του γνωστού αγιογράφου Γεωργίου Χρυσολωρά, που είχε επαγγελματική δραστηριότητα όπως γνωρίζουμε τουλάχιστον από το 1733 μέχρι το 1762, ότι ο ναός δεν εγκαταλείφθηκε αμέσως με τη διάλυση της αδελφότητας το 1720.

Η σπουδαιότητα του τόπου όσα χρόνια και αν πέρασαν, ποτέ δεν αμφισβητήθηκε, έτσι το 1970 οι Αμερικάνοι έκαναν ΝΑΤΟική ναυτική βάση στη χερσόνησο της Παλαιοχώρας, δημιουργώντας διάφορες υποδομές, εξωτερικές αλλά κυρίως εσωτερικές, με στοές που έκαναν τους ντόπιους να υποθέτουν πολλά και διάφορα. Από τότε, μπήκε απαγορευτική μπάρα, σκοποί δεν επέτρεπαν την προσέγγιση στο χώρο, μέχρι πριν λίγα χρόνια. 

Φως στο τούνελ, στα άδυτα της πρώην βάσης.

Εν κατακλείδι η Παλαιοχώρα ήλθε η ώρα επιτέλους να ξαναζωντανέψει και υπογείως αλλά κυρίως υπεργείως, να μπορούν όλοι οι κάτοικοι της Κέρκυρας να την επισκέπτονται, να την χαίρονται και να την θαυμάζουν. Κύριο αίτημα των κατοίκων και του πολιτιστικού συλλόγου των Λακώνων είναι να φτιαχτεί ένα περιπατητικό μονοπάτι ανάμεσα στο απίστευτο φυσικό κάλλος της Παλαιοχώρας, οι δύο ερειπωμένοι ναοί να αποδοθούν στον δικαιούχο τους, δηλαδή το μοναστήρι της Παλαιοκαστρίτσας, όπως ήταν πριν περάσουν στο ΝΑΤΟ, να μελετηθούν από ειδικούς και να επισκευαστούν για να προστεθεί άλλο ένα μνημείο στα πολλά που κρύβει η κερκυραϊκή ύπαιθρος. Προσοχή όμως, θα πρέπει να αναλάβουν ειδικοί,  αρχαιολόγοι, αρχιτέκτονες και άλλοι για να αποκαταστήσουν το χώρο. Αν γίνουν όλα αυτά τότε σίγουρα θα προστεθεί άλλο ένα όπλο στη φαρέτρα του κερκυραϊκού τουριστικού προϊόντος.

Ατενίζοντας νοτιοανατολικά από την Παλαιοχώρα. Μάλλον έτσι δικαιολογείται το επίθετο "γαλαζοπράσινο".

Γ. Δημουλάς