Καλή Καρτάνου, απ’ τ’ αλώνια στα σαλόνια
Ένας από τους δημοφιλέστερους θρύλους του νησιού υποστηρίζει πως μπριχού
πέντε αιώνες, μια Κορφιάτισσα εσκαρφάλωσε σ’ ένα απ’ τ’ ανώτερα αξιώματα που θα
μπορούσε κανείς να φτάσει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Βέβαια δεν ήταν ακριβώς
από τ’ αλώνια, καθότι αρχοντοπούλα, όμως το κισμέτ της επιφύλαξε ασυγκρίτως
μεγαλοπρεπέστερα σαλόνια απ’ αυτά που είχε μάθει. Αλλά προτού να ξεκινήσει η
αφήγηση θα πρέπει να ξεκαθαριστεί πως δεν πρόκειται για ένα θρύλο που
προέρχεται από την κορφιάτικη παράδοση, ούτε νανούριζαν μ’ αυτόν οι λαϊκές νόνες
τ’ αγγόνια τους, πλάι στην ωγνίστρα. Η ιστορία αυτή ξεπήδησε μέσα από έρευνες που έκαναν γνωστοί
Κορφιάτες λόγιοι και μετά πήρε διαστάσεις θρύλου με πολλές εκδοχές και μπόλικη
σάλτσα. Κάποιοι πάντως υποστηρίζουν ότι είναι αληθινή.
Το παραμύθι μας γυρίζει πίσω στον
χρόνο, στο 1537, αρχές φθινοπώρου. Το ασέδιο των Κορυφών έληξε και έχει αφήκει
πίσω του καπνίζοντα ρουβινάτσα και θάνατο. Όμως ο φτερωτός λέων της
Γαληνοτάτης, αν και λαβωμένος, κυματίζει ακόμη περήφανος πάνω από τσι
πολεμίστρες, σημάδι ότι η χώρα δεν αλώθηκε. Άπραγος, ο τουρκικός στόλος υπό την
καθοδήγηση του ναύαρχου Χαϊρεδίν Μπαρμπαρόσα, ανοίγει πανιά για το ταξίδι της
επιστροφής. Στα καράβια του είναι στοιβαγμένοι χιλιάδες εξαθλιωμένοι
αιχμάλωτοι, λάφυρα της πολιορκίας, όχι μόνο των Κορφών αλλά και άλλων περιοχών
που επλήγησαν από τα οθωμανικά φουσάτα. Μεταξύ τους βρίσκονται και κάποια μέλη
της κορφιάτικης αρχοντικής φαμίλιας των Καρτάνων. Πρόκειται για τον Νικόλαο
Καρτάνο, την γυναίκα του Ρεγγίνα και τα παιδιά τους την Καλή, τον Γιώργο, τον
Μανώλη και την Φωτεινή. Αγωνιούν για την τύχη τους η οποία δεν θα αργήσει να
τους ρίξει στα σκλαβοπάζαρα και να τους σκορπίσει στα τέσσερα μέρη του ορίζοντα
ενώ ο πατέρας θα πεθάνει στο κάτεργο. Μα ο τροχός γυρίζει και 27 χρόνια
αργότερα η Ρεγγίνα ελευθερώνεται απ’ τα δεσμά της και επιστρέφει στα πάτρια
εδάφη. Ελευθερία απ’ τον βραχνά της όμως δεν βρίσκει διότι ακόμη την έτρωγε το
μαράζι για την τύχη των παιδιώνε της, την οποία δεν έμαθε ποτέ. Ώσπου μια μέρα
έρχονται συνταρακτικά νέα από την Πόλη. Η μικρή Καλή Καρτάνου ήταν πλέον η Nûr-Banû,
σύντροφος του σουλτάνου Selim του Β΄και μάνα του διαδόχου του, Murad του Γ΄. Η
Ρεγγίνα συγκλονισμένη από αυτή την αναπάντεχη εξέλιξη δεν χάνει στιγμή. Γράφει
ένα γράμμα και απευθυνόμενη προς την Καλή - Nûr-Banû της εξιστορεί τις
περιπέτειες της φαμίλιας, της αποκαλύπτει τις ρίζες της, το μέρος που γεννήθηκε
και τέλος της ζητά να την δεχθεί κοντά της. Το γράμμα ταξιδεύει με τον αδερφό της Ρεγγίνας, Μιχαήλ
Παπαδόπουλο στο όνομα και έμπορο στο επάγγελμα, στην Πόλη. Φτάνοντας εκεί ο
Μιχαλιός βρίσκει έναν συγγενή των Καρτάνων, τον Αντωνάκη, που είχε καταταγεί
στο στρατιωτικό σώμα των Σπαχήδων, ο οποίος τον βοηθά να βρει κάποιον για να
μεταφράσει την επιστολή στα τούρκικα. Μ’ αυτά και μ’ αυτά η επιστολή φτάνει στα
χέρια της Nûr-Banû. Αυτή, προφανώς αποδεχόμενη τα όσα έγραφε το γράμμα, δίνει
γραπτή διαταγή να βρεθεί η μάνα της και να την φέρουν κοντά της καθώς και
κάποιες δασμολογικές ελαφρύνσεις στον Μιχαλιό παράλληλα με την δικαιοδοσία να
απελευθερώνει Κορφιάτες σκλάβους όπου τους συναντά. Κάπου εδώ όμως η αφήγηση
τελειώνει, χωρίς να μας λέει τι έγινε με την φλιμένη Ρεγγίνα. Τα υπόλοιπα
ανήκουν στην Ιστορία.
Το οικόσημο των Καρτάνων. Φωτογραφία δανεισμένη από το Αρχείο Εραλδικών μνημείων του Ελλαδικού χώρου που βρίσκεται στον διαδικτυακό τόπο του Πανδέκτη. |
Που ξεκινάει όμως η πραγματικότητα;
Ας αρχίσουμε με τσου Καρτάνους. Αυτοί ήταν υπαρκτή αρχοντική φαμίλια, γραμμένη
στο αρχοντολόι και μια από τις επιφανέστερες. Διέθεταν μεγάλη περιουσία και
υποστατικά στην περιοχή των Κυνοπιαστών στον Καμωνά (σημερινά Πικουλάτικα),
στην Κουλούρα, στον Αρκουδίλλα και αλλού. Οι πηγές δεν μνημονεύουν αρπαγή της
οικογένειας του Νικόλαου Καρτάνου το 1537, χωρίς όμως κάτι τέτοιο να
αποκλείεται. Η Nûr-Banû ήταν και αυτή υπαρκτό πρόσωπο. Θεωρείται δεδομένο πως
δεν είχε τουρκικές ρίζες. Η επικρατέστερη άποψη λέει πως ήταν κόρη του βενετσιάνου άρχοντα της Πάρου, Nicolò Venier και ονομαζόταν Cecilia Venier-Baffo (να μην συγχέεται με τη συνονόματη θεία της, αδερφή του Nicolò, Cecilia Venier) ενώ μια άλλη άποψη την θέλει
Εβραία με το όνομα Rachel.
Την απήγαγαν πιτσιρίκα από την Πάρο οι Τούρκοι όταν κατέλαβαν το νησί το 1537.
Η συνέχεια την βρήκε ως Nûr-Banû πλέον στο χαρέμι του νεαρού ακόμη Selim του
Β΄, ο οποίος την έκαμε ευνοημένη του «σύζυγο» - παλλακίδα. Από εκεί ανέβηκε τα
σκαλοπάτια της εξουσίας, όταν ο Selim ο Β΄ έγινε σουλτάνος το 1566 και κυρίως
όταν ο γιός της έγινε σουλτάνος το 1574, ως Murad ο Γ΄.
Πως προέκυψε όμως το Καλή Καρτάνου = Nûr-Banû; Όλα ξεκίνησαν από τον
λόγιο Ανδρέα Μουστοξύδη. Σύμφωνα με τον γιό του, Μιχάλη Μουστοξύδη, ο Ανδρέας
Μουστοξύδης ανέσυρε από τα αρχεία τση Βενετσιάνικης διπλωματικής αλληλογραφίας
ένα έγγραφο που απέστειλε ο Βενετσιάνος πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη, Jacopo Soranzo, προς την Γερουσία το
1566. Το έγγραφο αυτό υποτίθεται πως είναι μετάφραση του φημισμένου γράμματος
που έγραψε η Ρεγγίνα προς την κόρη της Καλή- Nûr-Banû και από το οποίο
αντλούνται οι πληροφορίες που αναφέρονται στον θρύλο. Ο Μιχάλης Μουστοξύδης
θεωρεί ότι είναι αληθινό και πως αυτή είναι η ορθή καταγωγή της Nûr-Banû. Η
διασπορά όμως αυτής της φήμης οφείλεται στον Φρειδερίκο Αλβάνα ο οποίος,
σύμφωνα με τον Γεώργιο Αθανάσαινα, πιθανόν διάβασε από τα Ανάλεκτα του
Μουστοξύδη το προαναφερθέν έγγραφο του 1566. Έτσι εξέδωσε το έργο «Η εν έτει 1537
πολιορκία της Κέρκυρας και τα περί την Καρτανίδα Καλήν κατά τας ανεκδότους
επιστολάς» το 1877, όπου μεταξύ άλλων δημοσιεύει και άλλες δυο επιστολές,
εξαιρετικά αμφίβολης αυθεντικότητας, σχετικές με το θέμα. Πλην των δύο αυτών
περιπτώσεων όμως, δεν φαίνεται να υπάρχει καμία άλλη τεκμηρίωση σχετική με την Κορφιάτικη
ρίζα της Nûr-Banû. Εκτός αυτού, παρόλο που γίνονται αναφορές σε πραγματικά
ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα όπως το ασέδιο του 1537, οι μελετητές θεωρούν πως
το περιεχόμενο του γράμματος περιέχει αρκετές ασυνέπειες και κατά πάσα
πιθανότητα είναι πλαστό και η όλη υπόθεση είναι αποκύημα τση φαντασίας.
Πηγές
- «Πολιορκία της Κέρκυρας εν έτει 1537 και αιχμαλωσία της Καλής Καρτάνου, συζύγου γενομένης του σουλτάνου Σελήμ» - Μιχαήλ Α. Μουστοξύδου, Πανδώρα; Vol 18, No 423 (1867); σελ. 281-287
- «1537, η πολιορκία της Κέρκυρας από τον Σουλεϊμάν τον Μεγαλοπρεπή και τα ταξίδια του Σαιν Μπανκάρ στις ελληνικές θάλασσες» - Γ.Α. Αθανάσαινας
- «Κερκυραϊκές αρχοντικές αγροικίες Μέσης Κερκύρας, πρώην δήμων Κερκυραίων και Αχιλλείων – Κ. Δ. Καραμούτσος»
- Αρχείο Εραλδικών Μνημείων του Ελλαδικού Χώρου: http://pandektis.ekt.gr/pandektis/handle/10442/163646
- http://www.wikipedia.org/
- Περαντινού Μαρία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου