Άγιος Νικόλαος & Ρουμανάδες - μέρος α΄

Με οδηγό για άλλη μια φορά τα άρθρα του κ. Δημουλά από τη "Σπερατζάδα τσου Κορφούς", ταξιδεύουμε στον Άγιο Νικόλαο, πρώην Κολοκύθι.

...Δε μ' αφήνει ο Νικολάκης νά 'ρθω στο Κολοκυθάκι... Στο βάθος οι Αργυράδες.

          Στο  νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού, στον πρώην δήμο Κορισσίων, βρίσκεται μια μαγευτική περιοχή που κρύβει στα ευλογημένα χώματά της ξεχωριστή γοητεία. Ας προσπαθήσουμε να ξεφυλλίσουμε κάποια γεγονότα και συμβάντα από αυτή την ιδιαίτερη περιοχή και ειδικότερα τη σημερινή κοινότητα του Αγίου Νικολάου.
         Το χωριό Άγιος Νικόλαος απέχει 36 χλμ. από την πόλη της Κέρκυρας, έχοντας ένα μέσο υψόμετρο 40. Η παλαιότερη γνωστή ονομασία του ήταν Άγνος. Έτσι απαντάται ο οικισμός κυρίως σε νοταριακές πράξεις του 16^ου και του 17^ου αιώνα. Η αφθονία του θάμνου άγνος (λυγαριά - Vitex agnus-castus) στην περιοχή, έδωσε αυτή την ονομασία στο χωριό και τη δυνατότητα στους κατοίκους να ασχοληθούν με την καλαθοπλεκτική, μέχρι και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Από αυτή την επαγγελματική ιδιότητα βγήκε και το παρατσούκλι των κατοίκων του χωριού, «κανιστράδες» (κανίστρι = καλάθι), που τους συνοδεύει μέχρι τις μέρες μας.

Λυγαριά, λυγαριά, εσένα έχω στην καρδιά...

            Από τα μέσα του 17^ου αιώνα το χωριό φέρει και την ονομασία Κολοκύθι, ονομασία που προέκυψε  ή από καλλιέργεια κολοκυθιών ή από επώνυμο ή παρατσούκλι Κολοκύθης. Σύμφωνα  δε με  ενημερωτικό φυλλάδιο του Δημοτικού Διαμερίσματος Αγίου Νικολάου, του έτους 2010, το αναφερόμενο επώνυμο συναντάται σε παλαιότερα συμβόλαια. 
         Σε νοταριακή πράξη του 1733 συναντάται ο οικισμός και με τα δύο ονόματα «…χωρίον Κολοκύθι, λεγάμενο Άγνο». Με τον καιρό όμως και κυρίως μετά την λεγόμενη «πανώλη του Μαραθιά», το Άγνος υποχώρησε και στη θέση του άρχισε να χρησιμοποιείται το Άγιος Νικόλαος. Λέγεται ότι αυτό έγινε προς τιμή του Αγίου Νικολάου, ο οποίος κατά την παράδοση εμπόδισε την πανώλη να φτάσει στο Κολοκύθι. Ως απόηχος αυτής της μεγάλης περιπέτειας, έμειναν από στόμα σε στόμα τα τελευταία λόγια της γριάς πανώλης: «δε μ΄ αφήνει ο Νικολάκης να ΄ρθω στο Κολοκυθάκι». Έτσι λοιπόν, το 1940 το Κολοκύθι μετονομάστηκε σε Άγιο Νικόλαο με Β.Δ. (ΦΕΚ Τ.Α. 271/40).

Ριζικά ανακατασκευασμένος, ο ονοματοδότης του χωριού, Άγιος Νικόλαος.

          Ας δούμε όμως και τις κυριότερες διοικητικές μεταβολές από την περίοδο των Άγγλων μέχρι σήμερα για το Κολοκύθι και τους Ρουμανάδες.
    Η πρώτη ανθρωπογεωγραφική κατανομή, πρόγονος των σημερινών δήμων, συντελέστηκε στις 18 Φεβρουαρίου 1850, όταν με κοινοβουλευτική πράξη η Ιόνιος Βουλή συνέστησε τα «Περιοχικά Επιχώρια Συμβούλια». Το Κολοκύθι και οι Ρουμανάδες συμπεριλήφθηκαν στο Περιοχικό Επιχώριο Συμβούλιο Λευκίμμης.  Το 1866 συγκροτήθηκαν οι πρώτοι δήμοι σε εφαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας. Το Κολοκύθι και οι Ρουμανάδες  αποτέλεσαν οικισμούς του Δήμου Κορισσίων, με έδρα τους Αργυράδες και έμβλημα την «κεφαλήν γυναικός». Τρία χρόνια αργότερα επήλθε αυτοδιοικητική μεταβολή και ο δήμος Κορισσίων προσαρτήθηκε στο δήμο Λευκιμμαίων. Με Β.Δ. στις 31.8.1912 (ΦΕΚ 261/Α’/1912) δημιουργήθηκαν οι κοινότητες, το μεν Κολοκύθι αποσπάστηκε από την κοινότητα Αργυράδων και αναγνωρίστηκε ως ιδία κοινότητα, με την οποία ενώθηκε και ο οικισμός Ρουμανάδες που αποσπάστηκε από την κοινότητα Βασιλατίκων (Β.Δ. 30-7-1929, ΦΕΚ 264/Α’/1929). Το 1961 αναγνωρίστηκε και ο οικισμός Νότος και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Αγίου Νικολάου (όπως ονομαζόταν από το 1940).Από το 1997 (ΦΕΚ 244/Α’/1997) η κοινότητα Αγίου Νικολάου αποτελεί οικισμό του Δήμου Κορισσίων (τοπική κοινότητα σήμερα της Δημοτικής Ενότητας Κορισσίων του ενιαίου δήμου Κέρκυρας).
         Σε αυτό τον ευλογημένο τόπο, κυριαρχεί φυσικά η ελιά, όπως σε όλο το νησί, όμως τα χρώματα της φύσης εναλλάσσονται πιο δυναμικά με το γαλάζιο της ήρεμης θάλασσας και τα πολύχρωμα χρώματα των πολλών ευωδιαστών αυλών. Μυρτιές, κυπαρίσσια, κουμαριές, οπωροφόρα συμπληρώνουν ταιριαστά την πανδαισία της φύσης.
      Ο πλούσιος κάμπος και το γόνιμο έδαφος της περιοχής δεν είναι τυχαία. Η περιοχή από την αρχαιότητα έχει επάρκεια σε υδάτινους πόρους. Από τις πηγές του Κεφαλόβρυσου του ποταμιού του Έγριπου, το οποίο ξεκινάει από τις ανατολικές παρυφές του λόφου των Αργυράδων και Νεοχωρακίου, για τις οποίες ο Ιωσήφ Παρτς αναφέρει ότι είναι «εκ των αφθονοτέρων απάσης της νήσου», υδρεύονται οι δημοτικές ενότητες Κορισσίων και Λευκιμμαίων. Αξίζει όμως να αναφέρουμε και τις πηγές των Βρεττών, στα νοτιοδυτικά των Αργυράδων   απ’ όπου πηγάζει ο ομώνυμος τράφος και το πηγάδι του Μελισσιού στον Άγιο Νικόλαο, από το οποίο υδρεύονται οι οικισμοί, Άγιος Νικόλας, Πετριτή, Κουσπάδες, Βασιλάτικα και Κορακάδες. Καθώς επίσης και τα παλιά κοινοτικά πηγάδια πόσιμου νερού όπως η Πόμπα στα Ζερβάτικα, το Μελίσσι στο Νότο, το παλιό πηγάδι στη θέση Μηλιά στους Ρουμανάδες, το ακόμα παλαιότερο πηγάδι ψηλά στο βουνό στη θέση του παλιού χωριού των Ρουμανάδων που ακόμα σώζεται, του Καλόγερου, του Νότου προς το Άρμενο και το Νέο Πηγάδι στη θέση Κουσκούλι, στου Κουντουγιάννη.

Πρώην νερόμυλος νυν αποθήκη στον Έγριπο.

         Στα άλλοτε πλούσια νερά του Έγριπου λειτουργούσαν τρεις νερόμυλοι, που άλεθαν όχι μόνο τα δημητριακά των κατοίκων του χωριού αλλά και της όλης της νότιας Κέρκυρας. Ο Πάνω Μύλος λειτουργούσε μέχρι το έτος 1973. Σήμερα ο μύλος έχει μετατραπεί σε κατοικία. Διασώζονται αρκετά οικοδομικά μέλη, όπως το λίθινο τεχνητό κανάλι νερού (μυλαύλακο), που οδηγούσε το νερό στη φτερωτή, αλλά και κάποιες εσωτερικές εγκαταστάσεις και λιθάρια. Στα 300 μέτρα, περίπου βρίσκεται ο Μεσιανός μύλος, ο οποίος έχει μετατραπεί σε αποθήκη. Ακόμα 300 μέτρα προς τον όρμο του Έγριπου βρισκόταν ο Κάτω  Μύλος από τον οποίο δυστυχώς δεν διασώζεται κανένα ίχνος.
        Το οικιστικό σύστημα της περιοχής παρουσιάζει στοιχεία διασποράς, σύμφωνα με τις ανάγκες των κατοίκων. Συγκεκριμένα, η κοινότητα Αγίου Νικολάου αποτελείται από τον ομώνυμο κεντρικό οικισμό και τους γύρω από αυτήν συνοικισμούς, Ρουμανάδες (άλλοτε χωριό), Ζερβάτικα, Νότος, Πλάγια, Κουντουγιάννης (Κοντογιάννης) και Πανωχώρι.

Άγιος Νικόλαος και στο βάθος Πετριτή.

      Ο κεντρικός οικισμός, ο Άγιος Νικόλαος βρίσκεται στην βορειοανατολική πλαγιά του βουνού και βλέπει το λιμάνι του Πετρετή. Οι γειτονιές του χωριού, από τα ονόματα ή παρατσούκλια κατοίκων του, είναι οι εξής: Μποϊκάτικα, Δουκάτικα, Καλουδάτικα, Ταμπουράτικα, Λεσσιάτικα, Λωνιδάτικα και Μπομπολάτικα. Η πλατεία (Φόρος) του χωριού (υψόμετρο 54), είναι ο τόπος συνάντησης των κατοίκων, το μέρος των οικονομικών δραστηριοτήτων. Εδώ βρίσκονται και τα γραφικά καφενεδάκια  όπου με συνοδεία ούζου, καφέ, μπύρας ή κρασιού, οι κάτοικοι ξεφεύγουν από τη δύσκολη καθημερινότητα, με παιχνίδια τράπουλας (κυρίως δηλωτή).

Δείγμα λαϊκού σπιτιού στον Άι Νικόλα.

        Ο Άγιος Νικόλαος δεν μπορεί να θεωρηθεί παραδοσιακός οικισμός, ούτε έχει αρχοντικά με οικόσημα, και παλιά δημόσια κτήρια ούτε καν γραφικά σοκάκια στρωμένα με κοβολάδα. Έχει όμως πειστήρια του μόχθου και του κόπου των ανθρώπων του για πρόοδο και προκοπή, όπως παλιά λουτρουβιά με τα σκόρπια πλέον λιθάρια, αλώνια, καμίνια, νταμάρια κλπ. Οι κάτοικοι του ασχολούνται εκτός από τα τουριστικά επαγγέλματα, με την ελαιοκομία, αμπελουργία, γεωργία, συμπληρωματική οικόσιτη κτηνοτροφία,  εσπεριδοειδή, ζαρζαβατικά και αλιεία. Η άλλοτε κύρια ασχολία, η καλαθοπλεκτική, βάση ζωής παλιότερα του τοπικού πληθυσμού, με τις μικρές οικογενειακές βιοτεχνίες έχει πλέον σβήσει. Οι παλιοί όμως θυμούνται με συγκίνηση και νοσταλγία την εποχή, που με το γαϊδουράκι τους, ή το άλογο, γεμάτο καλάθια αλώνιζαν όλη την περιοχή της νότιας Κέρκυρας για να πουλήσουν την πραμάτειά τους. Μια παραδοσιακή δραστηριότητα που συνιστά ένα τοπικό παραδοσιακό μικροπολιτισμό, με τις δικές του τεχνικές που σχεδόν έχει εκλείψει. Υπάρχει όμως και κάτι ακριβό και ανεκτίμητο. Η απλότητα, ο αυθορμητισμός  και η πηγαία καλοσύνη των κατοίκων, χαρακτήρας που δεν έχει αλλοιωθεί από τις σύγχρονες προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης.

Μια εικόνα που σπανίζει στις μέρες μας.

....Συνεχίζεται....

Γ. Δημουλάς