Σιναράδες

Ο κ. Δημουλάς μέσα από το κείμενό του και τις φωτογραφίες του, μας καλεί να γνωρίσουμε το παραδοσιακό και ιστορικό χωριό των Σιναράδων. Το άρθρο προέρχεται από την "Σπερατζάδα τσου Κορφούς".

    Παραδοσιακό χωριό στη Μέση Κέρκυρα (ανακυρήχθηκε παραδοσιακός οικισμός το 1978), 12 χλμ. δυτικά της πόλης, φωλιασμένο στη χαμηλή πλαγιά κατάφυτου λόφου από ελιές, κυπαρίσσια, αμυγδαλιές και πεύκα, με μέσο υψόμετρο 170 μ. Για την ονομασία του χωριού υπάρχουν τρεις εκδοχές. Η πρώτη υποστηρίζει ότι προήλθε από τους πολλούς γεωργούς του χωριού και τη ευρεία χρήση της αξίνας (τσαπί). Οι πολλοί αξιναράδες λοιπόν λέγεται πως έδωσαν με την παραφθορά του χρόνου την ονομασία Σιναράδες. Η δεύτερη εκδοχή λέει ότι η ονομασία αυτή, προέκυψε λόγω της μεγάλης παραγωγής κρασιού, που πολλές φορές ξέμενε με αποτέλεσμα το ξίνισμά του. Έτσι, η έντονη μυρωδιά του τόπου, από αυτό το ξίνισμα έδωσε στους κατοίκους του χωριού την ονομασία ξιναράδες, που μετετράπη με τον καιρό σε Σιναράδες. Η τρίτη και λογικότερη εξήγηση υποστηρίζει ότι το Σιναράς ή Σίνης, επώνυμο του πρώτου οικιστή του χωριού, ήταν η αιτία της αυτής της ονομασίας. Επώνυμο που πρέπει να χάνεται στα βάθη του χρόνου, γι’ αυτό και δεν έχει εντοπιστεί σε γραπτές πηγές.

Άποψη των Σιναράδων από τσου Καλαφατιώνες.

     Εγγράφως το χωριό απαντάται από τα μέσα του 14^ου αιώνα, ενώ από το 1479 και μετά οι αναφορές σ’ αυτό πληθαίνουν. Όμως αρχαία ευρήματα, στην αγροτική τοποθεσία Ύψος, ένα  χλμ. έξω από το χωριό, όπου βρέθηκαν τάφοι ρωμαϊκής εποχής, μας οδηγούν στο συμπέρασμα της συνεχούς κατοίκησης του χώρου από την αρχαιότητα. Στην ευρύτερη περιοχή έχουν ακόμα βρεθεί παλαιολιθικά λίθινα σύνολα. Ερωτηματικά δημιουργούνται επίσης, από κάποιες μεγάλες τετραγωνισμένες πέτρες τοποθετημένες σε λιθιές, πιθανώς απομεινάρια  αρχαίου κτίσματος, στο λόφο του Ταξιάρχη, κοντά στον ομώνυμο ναό.

Στράτες...

... και ρούγες.

      Διασώζονται στο χωριό, που έχει πυκνή δόμηση, σπίτια της ενετικής ακόμη εποχής, πλακόστρωτα δρομάκια, πορτόνια με ανάγλυφα οικόσημα, παραδοσιακοί μπότζοι (μπαλκόνια), πέτρινα πηγάδια, καπνοδόχοι και άλλα παραδοσιακά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά. Υπάρχει επίσης, στο κέντρο του χωριού το μνημείο των πεσόντων, χτισμένο το 1959 προς τιμήν των συγχωριανών που έπεσαν υπέρ της πατρίδος σε διάφορους πολέμους, από το 1897 και μετά. Το χωριό χωρίζεται σε γειτονιές, με ονομασίες όπως το Κατωχώρι, το Πανωχώρι, το Πεταλωτό, τα Αλαμανάτικα, τα Πηγιάτικα, τα Γραμμενάδικα, τα Σαγιάτικα και άλλες. Στα  αξιοθέατα του χωριού, περιλαμβάνεται και το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Μέσης Κέρκυρας (ιστοσελίδα: http://cmm.corfuculture.gr/ ), το οποίο ιδρύθηκε, με εμπνευστή του τον εκπαιδευτικό Νίκο Πακτίτη, το 1982 από την Ιστορική – Λαογραφική Εταιρεία Κέρκυρας και στεγάζεται από το 1989 στη γραφική γειτονιά του Αϊ Γιάννη. Πρόκειται για ένα διώροφο οίκημα, διαρρυθμισμένο σαν παραδοσιακό σπίτι των αρχών του αιώνα, με ενδιαφέροντα εκθέματα σκευών και επίπλων, κεραμικά (όπως  ρωμαϊκός αμφορέας), μια βαλσαμωμένη χελώνα καρέτα – καρέτα, μια παπυρέλα (παραδοσιακό παμπάλαιο σκάφος φτιαγμένο από βούρλα), τμήμα αμερικανικού αεροπλάνου που χτυπημένο έκανε αναγκαστική προσγείωση στο λιβάδι του Ρόπα (25-9-1944), αγροτικά εργαλεία, παραδοσιακή φορεσιά, εργαστήρι τσαγκαρικής, παλιές φωτογραφίες και πολλά άλλα.

Η πιατσέτα με το μνημείο των πεσόντων.

Το λαογραφικό μουσείο.

     Στην αρχή του χωριού, στον κεντρικό δρόμο που το διασχίζει, κοντά στο ναό του Αγίου Νικολάου, δεσπόζει το επιβλητικό αρχοντικό της οικογένειας Βασιλάκη (νεοκλασικού ρυθμού). Ορθώνεται μέσα σε χώρο 2,5 στρεμμάτων και  περιβάλλεται από κήπο με οπωροφόρα δέντρα, διακοσμητικά φυτά και άνθη, το οινοποιείο, το αμαξοστάσιο, τις ελαιοαποθήκες και όλους τους άλλους χώρους των μεγάλων αρχοντικών της εποχής. Σήμερα με την ονομασία «Παλούμπι» (παλιό τοπωνύμιο της θέσης), η έπαυλη λειτουργεί ως ξενώνας πολυτελείας. Για τους Βασιλάκη, λέει ο μύθος, ότι ήταν η πιο φτωχή οικογένεια του χωριού και ζούσε σε μια καλύβα. Μια μέρα η σύζυγος του Βασιλάκη, βρήκε ένα μπαούλο να πλέει στη θάλασσα. Το μπαούλο ήταν γεμάτο λίρες και κοσμήματα και ήταν η αιτία να γίνει η οικογένεια πάμπλουτη. Από την οικογένεια ξεχώρισε, μεταξύ άλλων, ο διάσημος πιανίστας Άθως Βασιλάκης που έκανε διεθνή λαμπρή καριέρα (πληροφορίες για το αρχοντικό αντλήθηκαν από το βιβλίο Κερκυραϊκές Αρχοντικές Αγροικίες Δήμου Παρελείων του αείμνηστου Κωνσταντίνου Καραμούτσου).   

Το αρχοντικό Βασιλάκη.

   Στο χωριό υπάρχουν πολλές παμπάλαιες εκκλησίες. Ξεχωρίζει ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου και Αγίου Σπυρίδωνος, τρίκλητη βασιλική με πανύψηλο πυργωτό καμπαναριό και μπλε ρολόι (ανεγέρθηκε το 1953). Στο ναό υπάρχουν επίσης λείψανα του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου. Ο ναός του Αγίου Νικολάου και Αγίου Σπυρίδωνος, μαζί με τους ναούς της Υ.Θ. Παναγίας Παντάνασσας (δικλήσι και προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου) και του Εσταυρωμένου Χριστού (δικλήσι και προς τιμήν του Αγίου Στεφάνου) κατά τον πόλεμο 1940-41 είχαν μετατραπεί σε νοσοκομειακές μονάδες (θεραπευτήρια) για τους τραυματίες του αλβανικού μετώπου (στο αρχοντικό Βασιλάκη λειτουργούσε το χειρουργείο). Άλλοι ναοί είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, στην ομώνυμη παραδοσιακή γειτονιά, της Υπεραγίας Θεοτόκου (ή Κασσωπίτρας) και Αϊ Λιά εις την παραλιακή περιοχή Δεχουμένες, ο ναός του Αγίου Θεόκτιστου & Κοίμησεως της Θεοτόκου στο λόφο του Αερόστατου, ο νεκροταφιακός ναός της Αγίας Αναστασίας Φαρμακολύτριας και των Αγίων Πάντων στα βορειοανατολικά του χωριού, ο ναός του Αγίου Αθανασίου και της Αγίας Μαρίνας στο Κατωχώρι, ο ναός της Υ.Θ. Φανερωμένης στην παραλία Άγιος Γόρδιος, η Υ.Θ. Ευαγγελίστρια που βρίσκεται στο λόφο του Ταξιάρχη και παραδίπλα ο Ταξιάρχης Μιχαήλ σε υψόμετρο 236 με ωραία θέα.  Τέλος η Υ.Θ. Κυρία Δικαία και Αποστόλων Πέτρου & Παύλου (Κυρά Δικιά) στο ομώνυμο νησάκι, σε απόσταση 150 μέτρων από την ακτή. Για να ανέβεις πρέπει να διαβείς 137 σκαλοπάτια. Το νησάκι έχει μήκος γύρω στα 100 μέτρα και πλάτος περίπου 30 μ και υψόμετρο 20. Παλαιότερα λέγεται πως υπήρχε σκοινί από το νησάκι, που έφτανε στην απέναντι στεριά στη θέση Σημαντήρι. Αυτό το σήμαντρο χτυπούσαν παλιά οι καλόγεροι, σε περίπτωση ανάγκης ή εμφάνισης πειρατικού καραβιού στο πέλαγος. Ανοιχτά της Κυράς Δικαίας, στα βορειοδυτικά, βρίσκονται δύο βράχοι, ανάμεσα στους οποίους, ψαράδες είχαν βρει το πτώμα της νύφης, που πειρατές είχαν απαγάγει την ημέρα του γάμου της από τους Σιναράδες (άλλοι υποστηρίζουν από τον Πέλεκα). Από τότε, αυτοί οι βράχοι ονομάστηκαν «Της νύφης τα λιθάρια».

Το καμπαναριό του ναού του Άι Νικόλα και Άι Σπυρίδωνα.

Το νησάκι της Κυραδικιάς.

   Την περιοχή ομορφαίνει ένα μαγευτικό πευκοδάσος ανάσα δροσιάς και οξυγόνου, κυρίως τους πολύ καυτούς μήνες του έτους, που φτάνει σχεδόν μέχρι τα κύματα. Υπάρχει όμως και η τοποθεσία Αερόστατο με εντυπωσιακή θέα προς Άγιο  Γόρδη, Δεχουμένες, Πεντάτι κλπ. Εδώ, ο επισκέπτης πράγματι έχει την αίσθηση ότι βρίσκεται σε αερόστατο και χαζεύει τα θεσπέσια δημιουργήματα της μητέρας φύσης. Η ευρύτερη περιοχή παλαιά ήταν βίγλα και λεγόταν «Βάρδια». Κοντά στις Δεχουμένες, λίγο βορειότερα,  υπάρχει ένας μεγάλος βράχος, «Το κοντράκι του Άη Λιά». Κάποτε, όπως αναφέρει η παράδοση εδώ στεκόταν ομώνυμη εκκλησία, η οποία παρέμεινε ως τοπωνύμιο. Άλλοι αποδίδουν την ονομασία, σε σκαλιστή εικόνα του Άη Λιά που φαίνεται, όπως υποστηρίζουν, από τη μεριά της θάλασσας.

Υ.Θ. Δεχούμενη.

    Μερικά από τα γνωστά επώνυμα του χωριού, τον 15^ο και 16^ο αιώνα είναι τα, Γραμμένος, Σαμοΐλης (απαντά ως Σαμόλης από το 1479), Πιθαμίτζης, Μαυρόπουλος, Βασιλάκης, Φράγγος, Τζακανέλης, Σγούρος, Αντιχωριάτης, Πηγής, Μολόχης, Σπαταλάς, Μανασής, Έπαρχος, Θεόδουλος, Λέισος, Ληντοβόης, Σαγιάς, Πακτίτης, Ασπιώτης, Μουζάκης και Ποταμίτης. Επίσης, ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με τεκμήριο του 1521, κάποιοι κάτοικοι του χωριού με επώνυμα όπως Βασιλάκης, Γραμμένος, Σαμοΐλης, Μαυρόπουλος, Πηγής και άλλα, ανήκαν στους προνομιούχους Εξωκαστρηνούς. Επρόκειτο για μια κοινωνική ομάδα που απολάμβανε κάποιες απαλλαγές από φόρους και αγγαρείες και υποστηρίζεται πως σε παλαιότερες εποχές είχε και κάποιο αμυντικό ρόλο (Σ.Ν. Ασωνίτης - Οι Εξωκαστρηνοί της Κέρκυρας). Τα επώνυμα Βασιλάκης, Γραμμένος και Πηγής επιβιώνουν ως τις μέρες μας αποδεικνύοντας την συνεχή παρουσία τους στο χωριό από τα τέλη του 15^ου αιώνα τουλάχιστον. 

    Στις 16-10-1940 η ονομασία του οικισμού «Συναράδες» διορθώθηκε σε Σιναράδες.  Το 1766 το χωριό είχε 686 κατοίκους, το 1803 είχε 1.124, το 1864 είχε 1.340 και το 2001 είχε 1.124 κατοίκους. Το 1866 οι Σιναράδες απετέλεσαν την έδρα του Δήμου Μεσοχωριτών,

Άποψη Άι Γόρδη από Δεχουμένες.

    Για τους φίλους της φύσης και του περιπάτου, τα πολλά μονοπάτια, που διακλαδίζονται προς το λόφο του Ταξιάρχη, τις Δεχουμένες και το λόφο του Άη Θόκτιστου, σίγουρα θα είναι μια διαφορετική απόλαυση και εμπειρία. Οι  διαδρομές ποικίλες, μπορεί κάποιος να επιλέξει να περπατήσει ανάμεσα από αιωνόβιους ελαιώνες, αμπέλια, πευκοδάσος, παρθένα φύση που καταλήγει σε άγρια αλλά πεντακάθαρη θάλασσα (αγριοπέλαγος για τους παλαιότερους), είτε στην κορυφογραμμή των λόφων. Το πολύχρωμο τοπίο, οι δαντελωτές ακτές, σμιλεμένες  θαρρείς από έμπειρους καλαφάτες, το απέραντο γαλάζιο του ουρανού που ενώνεται στο βάθος του ορίζοντα με το γαλαζοπράσινο της θάλασσας, συνθέτουν τέλεια οπτική απόλαυση που αξίζει κάποιος να τη χαρεί.

Γεράσιμος Δημουλάς